Spis treści
1850 podpisanych ustaw, 19 zawetowanych, 61 wniosków w trybie kontroli do TK i 62 inicjatywy ustawodawcze. 418 nominacji generalskich i admiralskich. 274 wizyty zagraniczne. 146 ułaskawionych osób. Przedstawiamy kalendarium dziesięciu lat prezydentury Andrzeja Dudy.
2015 rok
6 sierpnia – zaprzysiężenie Andrzeja Dudy przed Zgromadzeniem Narodowym. Dwa dni później zrezygnował z członkostwa w PiS.
23 sierpnia – pierwsza wizyta zagraniczna prezydenta Dudy w Tallinnie w związku z Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych, przypadającym w rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow. Podczas kolejnych wizyt Duda odwiedził Berlin i Nowy Jork.
28-29 września – prezydent udał się do Nowego Jorku na sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ; na marginesie szczytu po raz pierwszy spotkał się m.in. z prezydentem USA Barackiem Obamą i prezydentem Ukrainy Petro Poroszenką; rozmowy dotyczyły m.in. sytuacji na Ukrainie i bezpieczeństwa regionu.
21 września – prezydent skierował do Sejmu projekt ustawy ws. obniżenia wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
2 października – prezydent zawetował ustawę o uzgodnieniu płci, która miała uprościć procedurę zmiany płci wpisanej m.in. w akt urodzenia, jeśli nie odpowiada ona płci odczuwanej przez daną osobę.
9 listopada – prezydent Duda został po raz pierwszy przyjęty przez papieża Franciszka na audiencji w Pałacu Apostolskim. Odwiedził papieża jeszcze dwa razy, również z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą w 2020 r.
16 listopada – prezydent Andrzej Duda przyjął przysięgę od Beaty Szydło i wskazanych przez nią ministrów. To początek rządów Zjednoczonej Prawicy – PiS i koalicjantów – które, wraz z kolejnymi rządami pod wodzą Mateusza Morawieckiego trwały do grudnia 2023 roku.
17 listopada — ułaskawienie przez prezydenta byłego szefa CBA Mariusza Kamińskiego, wobec którego nie zapadł jeszcze pełnomocny wyrok. Chodziło o sprawę tzw. afery gruntowej. Kamiński został w rządzie Beaty Szydło ministrem-koordynatorem służb specjalnych.
2016 rok
7 stycznia – prezydent podpisał nowelizację ustawy o radiofonii i telewizji, która skracała kadencje władz TVP i Polskiego Radia i przekazywała kompetencje nad mediami publicznymi ministrowi skarbu państwa.
8-9 lipca – w Warszawie odbył się szczyt NATO w Warszawie, którego prezydent Duda był gospodarzem. Spotkał się m.in. z prezydent USA Obamą, a w sumie Warszawę w tych dniach odwiedziło 18 prezydentów, 21 szefów rządów, 41 ministrów spraw zagranicznych i 39 ministrów obrony. Podczas szczytu m.in. podjęto kluczową decyzję o rozmieszczeniu na wschodniej flance NATO sojuszniczych batalionowych grup bojowych (eFP).
30 lipca – prezydent podpisał ustawę z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Została ona zaskarżona do TK m.in. przez posłów PO, Nowoczesnej, PSL oraz ówczesnego RPO Adama Bodnara. Kilkanaście przepisów ustawy zostało uznanych za niezgodne z Konstytucją i wyeliminowanych.
16 sierpnia – w życie weszła ustawa z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym; ustawa budziła sprzeciw części środowiska politycznego, przede wszystkim ze względu na zawarte w niej zmiany w procesie powoływania sędziów do TK; wejście w życie ustawy stało się kluczowym elementem kryzysu wokół TK.
25–26 sierpnia – w chorwackim Dubrowniku odbył się pierwszy szczyt Inicjatywy Trójmorza, powstały z inicjatywy Dudy oraz chorwackiej prezydent Kolindy Grabar-Kitarović. Inicjatywa skupia państwa Europy Środkowej, położone między morzami Bałtyckim, Czarnym i Adriatyckim; jej celem jest przede wszystkim zacieśnianie współpracy gospodarczej i wspólne rozwijanie infrastruktury – w tym drogowej, jak trasy Via Carpatia czy Via Baltica, oraz kolejowej, jak Rail Baltica. Inicjatywa Trójmorza pozostała priorytetem Dudy aż do końca jego prezydentury.
2017 rok
3 maja – prezydent zapowiedział zgłoszenie inicjatywy ws. przeprowadzenia referendum dotyczącego zmian w konstytucji; ostatecznie propozycja zawierała 10 pytań, w tym m.in. o system prezydencki. 25 lipca Senat nie wyraził zgody na jego przeprowadzenie.
25 maja – prezydent wziął udział w szczycie NATO w Brukseli – pierwszym, w którym wziął udział również nowy prezydent USA, wybrany w 2016 roku na pierwszą kadencję Donald Trump. Spotkanie dotyczyło przede wszystkim sojuszniczych wydatków na obronność; szczyt nie zakończył się jednak wydaniem komunikatu podsumowującego.
6 lipca – kolejny szczyt Trójmorza w Warszawie, którego gościem specjalnym był prezydent USA Donald Trump. Potwierdził on wtedy „silny sojusz z Polską” stwierdzając, że oba kraje nie były nigdy wcześniej tak blisko. Mówił o zobowiązaniu Stanów Zjednoczonych do podtrzymywania pokoju w Europie Środkowej i Wschodniej.
24 lipca – prezydent zawetował ustawy o Sądzie Najwyższym i KRS autorstwa ministra sprawiedliwości z PiS Zbigniewa Ziobro – wytykając im m.in. częściową niekonstytucyjność; zapowiedział przygotowanie własnych projektów tych aktów w ciągu dwóch miesięcy.
24 września – prezydent złożył w Sejmie własne propozycje ustaw: o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw oraz o Sądzie Najwyższym.
20 grudnia – prezydent podpisał ustawę o KRS. Nowelizacja wprowadziła wybór 15 członków KRS-sędziów na wspólną czteroletnią kadencję przez Sejm – dotychczas wybierały ich środowiska sędziowskie. W myśl ustawy każdy klub poselski ma wskazywać nie więcej niż 9 możliwych kandydatów. Izba ma ich wybierać co do zasady większością 3/5 głosów – głosując na ustaloną przez sejmową komisję listę 15 kandydatów, na której musi znajdować się co najmniej jeden kandydat wskazany przez każdy klub. W przypadku niemożności wyboru większością 3/5, głosowaniu podlegać ma ta sama lista, ale o wyborze decydować ma bezwzględna większość głosów.
20 grudnia – prezydent podpisał ustawę o Sądzie Najwyższym. Ustawa wprowadziła m.in. możliwość składania do SN skarg nadzwyczajnych na prawomocne wyroki polskich sądów (w tym z ostatnich 20 lat), powołała dwie nowe izby – Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, oraz Dyscyplinarną – w których obok sędziów zasiąść mieli ławnicy oraz przewidziała przechodzenie sędziów SN w stan spoczynku po ukończeniu 65. roku życia (dotychczas był to 70 r.ż.), z możliwością przedłużania przez prezydenta RP.
2018 rok
17 stycznia – w życie weszła o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw.
7 lutego – Prezydent podpisał nowelizację ustawy o IPN, penalizującą przypisywanie narodowi polskiemu współodpowiedzialności za zbrodnie Holokaustu. Ustawa wywołała silne kontrowersje i kryzys w relacjach z Izraelem i USA. Prezydent zdecydował się skierować wraz z podpisem ustawę do TK w trybie kontroli następczej. W kolejnych miesiącach politycy PiS wycofali większość zapisów, która budziła sprzeciw USA i Izraela.
30 marca – prezydent zawetował tzw. ustawę degradacyjną, która zakłada pozbawienie stopni wojskowych osób i żołnierzy rezerwy, którzy w latach 1943-1990 swoją postawą sprzeniewierzyli się polskiej racji stanu.
3 kwietnia – w życie weszła ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym.
17 lipca – Trybunał Konstytucyjny zdecydował, że prezydent ma prawo ułaskawiać również osoby, wobec których sąd wydał nieprawomocny wyrok. Wyrok dotyczył sprawy ułaskawienia Mariusza Kamińskiego.
11 grudnia – Prezydent Duda przyjął przysięgę od pierwszego rządu Mateusza Morawieckiego, który został premierem po Beacie Szydło i sprawował tę funkcję – w ramach trzech gabinetów – do grudnia 2023 roku.
17 grudnia – prezydent podpisał nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym umożliwiającą sędziom SN i Naczelnego Sądu Administracyjnego, którzy przeszli w stan spoczynku po osiągnięciu 65. roku życia, powrót do pełnienia urzędu; nowelizacja została przygotowana w związku z postanowieniem TSUE z 19 października 2018 r. o zastosowaniu tzw. środków tymczasowych i zawieszeniu stosowania przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym dot. przechodzenia sędziów, którzy ukończyli 65. rok życia w stan spoczynku.
2019 rok
15 listopada – prezydent Duda przyjął przysięgę od ministrów drugiego rządu Mateusza Morawieckiego, wspieranego przez klub parlamentarny Prawa i Sprawiedliwości. Rząd funkcjonował do października 2023 roku, gdy po wyborach został zastąpiony przez kolejny rząd Morawieckiego, który nie uzyskał jednak wotum zaufania w Sejmie.
2020 rok
5 lutego – marszałek Sejmu Elżbieta Witek zarządziła wybory prezydenckie, w których Duda ubiegał się o reelekcję.
10 maja – z powodu zagrożeń związanych z pandemią COVID-19 zaplanowane na tę datę wybory nie odbyły się; zorganizowano je ostatecznie 28 czerwca, a druga tura odbyła się 12 lipca 2020, w której Duda został wybrany na drugą kadencję większością 51,03 proc. głosów przy rekordowej od 1989 roku frekwencji 68,18 proc. Duda pokonał swojego kontrkandydata, polityka KO i prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego. Przeciwnicy tej decyzji argumentowali, że nie można przesunąć daty wyborów bez uprzedniego wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.
24 czerwca – prezydent Duda spotkał się w Białym Domu z prezydentem USA Donaldem Trumpem. Rozmowa dotyczyła m.in. inwestycji w energetykę nuklearną oraz możliwego zwiększenia liczby żołnierzy amerykańskich stacjonujących w Polsce.
6 lipca – Duda przedstawił projekt zmiany Konstytucji zakładający wpisanie do niej zakazu adopcji dzieci przez pary jednopłciowe.
6 sierpnia – zaprzysiężenie Dudy na kolejną kadencję na stanowisku prezydenta RP.
30 października – po masowych protestach wywołanych wyrokiem TK de facto zakazującym aborcji w Polsce, Andrzej Duda złożył w Sejmie własny projekt ustawy. Przywracał on możliwość przerwania ciąży tylko w przypadku tzw. wad letalnych płodu — czyli takich, które niemal pewnie prowadzą do śmierci dziecka tuż po urodzeniu. Projekt nigdy nie został poddany pod głosowanie w Sejmie.
2021 rok
18 lutego – prezydent złożył do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o SN; projekt przewidywał m.in. wydłużenie terminu na wnoszenie skargi nadzwyczajnej z trzech do pięciu lat.
7 lipca – Duda złożył prezydencki projekt ustawy o odbudowie Pałacu Saskiego w Warszawie. Niedługo później ustawę przegłosowano w Sejmie.
27 grudnia – prezydent zawetował tzw. Lex TVN, czyli nowelizację ustawy o radiofonii i telewizji, przewidującą, że właścicielem telewizji czy radia działających na podstawie polskich koncesji mogą być podmioty z udziałem zagranicznym, pozaeuropejskim – ale nieprzekraczającym 49 proc. Duda tłumacząc swoją decyzję podkreślał, że ustawa wpłynęłaby negatywnie na relacje polsko-amerykańskie oraz wolność słowa w Polsce.
2022 rok
3 lutego – prezydent Duda złożył do laski marszałkowskiej projekt ustawy dot. zmian w Sądzie Najwyższym, przewidujący m.in. powstanie Izby Odpowiedzialności Zawodowej, w miejsce Izby Dyscyplinarnej SN. Celem ustawy było zakończenia sporu z Komisją Europejską i odblokowania Krajowego Planu Odbudowy. Ustawa z poprawkami weszła w życie, ale środki z KPO pozostały zamrożone do końca rządów PiS.
23 lutego – wizyta prezydenta Dudy oraz prezydenta Litwy Gitanasa Nausedy w Kijowie w przededniu rosyjskiej inwazji; liderzy Polski i Litwy wyrazili sprzeciw wobec neoimperialnej polityce Rosji, zadeklarowali wsparcie dla Ukrainy i podkreślili, że powinna ona otrzymać status państwa kandydującego do UE.
24 lutego – początek rosyjskiej inwazji na Ukrainę. W wygłoszonym tego dnia orędziu prezydent Duda apelował o jak najdotkliwsze sankcje przeciwko Rosji i zapewniał, że polski rząd będzie wspierał Ukrainę w obronię przed rosyjską agresją.
2 marca – po rosyjskiej inwazji na Ukrainę prezydent zwołał posiedzenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego; tematem, oprócz bieżącej sytuacji międzynarodowej i bezpieczeństwa Polski była także potrzeba przyjęcia nowej ustawy o obronie Ojczyzny – aktu prawnego na nowo regulującego działania Wojska Polskiego. Zapowiedział wtedy również weto ustawy edukacyjnej nazywanej „lex Czarnek”, apelując jednocześnie o poparcie opozycji dla ustawy obronnościowej.
26 marca – wizyta w Polsce prezydenta USA Joe Bidena, który spotkał się z prezydentem Dudą, a także m.in. z przybyłymi do Polski ukraińskimi uchodźcami; Biden wygłosił też przemówienie na dziedzińcu warszawskiego Zamku Królewskiego, podczas którego m.in. zapewniał o świętości art. 5 NATO, zobowiązującego sojuszników do wzajemnej obrony.
13 kwietnia – Andrzej Duda udał się z wizytą do Kijowa, spod którego dopiero co wycofały się rosyjskie wojska. Wraz z prezydentami państw bałtyckich Duda odwiedził też podkijowskie miejscowości – Buczę, Borodziankę i Irpień, gdzie miały miejsce masowe zbrodnie wojsk rosyjskich na ukraińskiej ludności cywilnej.
15 grudnia – prezydent Andrzej Duda zawetował kolejną ustawę autorstwa ówczesnego ministra edukacji narodowej, Przemysława Czarnka określaną jako tzw. Lex Czarnek 2.0. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że projekt nie zyskał szerokiego poparcia społecznego, które – jego zdaniem – było niezbędne, zwłaszcza w kontekście trwającej wojny w Ukrainie.
2023 rok
29 maja – prezydent Andrzej Duda podpisał i jednocześnie skierował do TK tzw. lex Tusk, czyli ustawę powołującą komisję do badania wpływów rosyjskich w Polsce w latach 2007-2022.
9 lipca – spotkanie prezydenta Dudy i prezydenta Zełenskiego w ukraińskim Łucku na uroczystościach upamiętniania ofiar zbrodni wołyńskiej.
13 grudnia – prezydent odebrał przysięgę od wybranego przez Sejm rządu Donalda Tuska.
23 grudnia – prezydent podjął decyzję o zawetowaniu ustawy okołobudżetowej na rok 2024, w której znalazły się 3 mld zł na media publiczne.
2024 rok
23 stycznia – Maciej Wąsik i Mariusz Kamiński, prawomocnie skazani na karę więzienia zostali ułaskawieni przez prezydenta Dudę – mimo wniosku Prokuratura Generalnego o nieskorzystanie z prawa łaski.
31 stycznia – Duda podpisał ustawę budżetową, ale z uwagi na nieobecność podczas głosowania – niewpuszczonych na obrady Sejmu – Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika, postanowił skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego.
12 marca – Wspólna z premierem Donaldem Tuskiem wizyta w Białym Domu i spotkanie z prezydentem USA Joe Bidenem.
29 marca – Prezydent zawetował nowelizację ustawy o prawie farmaceutycznym, która m.in. umożliwiała dostęp do antykoncepcji awaryjnej – tzw. pigułka „dzień po” – bez recepty, dla kobiet od 15 roku życia. Zadeklarował natomiast otwartość na rozwiązania przewidziane omawianą ustawą, w odniesieniu do kobiet pełnoletnich.
4 kwietnia – Andrzej Duda wystosował do liderów NATO i sekretarza generalnego Jensa Stoltenberga listu z propozycją ustanowienia progu wydatków na obronność na poziomie 3 proc. PKB.
29 maja – Prezydent zawetował nowelizację ustawy ustanawiającą śląski językiem regionalnym. Zaznaczył wówczas, że wśród opinii ekspertów przeważa stanowisko, iż gwary śląskie są gwarami języka polskiego, a dialekt śląski, na który się one składają, jest takim samym dialektem języka polskiego, jak np. dialekt małopolski.
22 czerwca – Andrzej Duda w ramach kilkudniowej wizyty w Chinach spotkał się z przywódcą ChRL Xi Jinpingiem. Wśród tematów w czasie blisko czterech godzin rozmów były bezpieczeństwo i współpraca gospodarcza, w tym regionalizacja sprzedaży drobiu. Podczas wizyty strona chińska zdecydowała o zniesieniu krótkoterminowych wiz dla Polaków.
2025 rok
22 lutego – Prezydent Duda udał się do USA, gdzie na marginesie konserwatywnej konferencji CPAC spotkał się z Donaldem Trumpem, który w styczniu objął na kolejną kadencję urząd prezydenta USA.
7 marca – Andrzej Duda skierował do Sejmu projekt ustawy dot. wpisania do konstytucji minimalnego poziomu wydatków na obronność wysokości 4 proc. PKB.
10 marca – Prezydent zawetował tzw. ustawę incydentalną. Zgodnie z nią o ważności wyboru prezydenta w 2025 r. miałoby orzekać 15 sędziów najstarszych służbą na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego.
6 maja – Prezydent zawetował ustawę obniżająca składkę zdrowotną, która budziła – ze względu na obawy przed powiększeniem kryzysu finansowego w ochronie zdrowia – sprzeciw wielu środowisk, w tym prawicy związanej z PiS, a także Nowej Lewicy i Razem.
24-26 czerwca – szczyt NATO w Hadze. Na ostatnim szczycie, na który Duda udał się w roli prezydenta, zapadła decyzja o zobowiązaniu się sojuszników do radykalnego zwiększenia nakładów na bezpieczeństwo i przeznaczania na ten cel 5 proc. PKB – w formule 3,5 proc. na PKB oraz 1,5 proc. na inne obszary bezpieczeństwa.
28 czerwca – Prezydent Duda udał się z pożegnalną – ostatnią na stanowisku prezydenta – wizytą do Kijowa, gdzie spotkał się z prezydentem Zełenskim.
6-7 czerwca – ostatnia wizyta zagraniczna prezydenta Dudy; w Pradze spotkał się z prezydentem Czech Petrem Pavlem.
3 lipca – prezydent Duda spotkał się z nowo wybranym papieżem Leonem IV, którego zaprosił do złożenia wizyty w Polsce.
6 sierpnia – po 10 latach sprawowania urzędu prezydenta Andrzeja Dudę zastąpi Karol Nawrocki.
Dalsza część tekstu pod grafikami
1. 10 lat prezydentury Andrzeja Dudy. Jakie zmiany zaszły w obszarze wymiaru sprawiedliwości?
Dwie kadencje prezydenta Andrzeja Dudy przyniosły najgłębsze od 1989 roku zmiany w polskim wymiarze sprawiedliwości. Wspierał on większość realizowanych w tym czasie przez PiS reform. Obecnie rządząca koalicja i międzynarodowe trybunały większą część tych zmian uznały za naruszające zasady praworządności.
Opublikowany w lipcu sondaż CBOS pokazuje, że polska opinia publiczna podzielona jest w temacie działalności prezydenta Andrzeja Dudy w zakresie wymiaru sprawiedliwości oraz stanowionego prawa. Z badania wynika, że zbliżony odsetek badanych ocenia jego działania na tym polu pozytywnie (45 proc.), co jest zdania, że Andrzej Duda nie sprawdził się jako strażnik Konstytucji (43 proc.). 12 proc. nie miało zdania na ten temat.
Już od początku pierwszej kadencji (2015-20) Duda podkreślał potrzebę „naprawy wymiaru sprawiedliwości”, przekonując, że naprawa Polski i „dobra zmiana” muszą prowadzić do tego, by obywatele byli równi, mogli liczyć na wsparcie państwa, a prawo było skutecznie egzekwowane. Prezydent przekonywał do konieczności reform polskiego sądownictwa, zapowiadając zmiany m.in. w zakresie odpowiedzialności środowiska sędziowskiego. Zarzucał mu brak skuteczności i zaufania społecznego, jako przykład podając brak wyroków wobec zorganizowanej przestępczości.
Chcemy, żeby to była taka Rzeczpospolita, gdzie wymiar sprawiedliwości potrafi ukarać gangsterów, ale nie karze ludzi, którzy walczyli o silne państwo, nie skazuje ich na drakońskie kary, bo to zwyczajnie niesprawiedliwe. To niszczy tkankę społeczną i podważa wiarę w praworządność
– mówił 11 listopada 2015 r.
Dalsza część tekstu pod polecanym artykułem
Czytaj także:
Zbliża się zaprzysiężenie Karola Nawrockiego na prezydenta [PLAN UROCZYSTOŚCI]
W środę (6 sierpnia) Karol Nawrocki złoży przysięgę przed Zgromadzeniem Narodowym i rozpocznie pięcioletnią kadencję prezydencką; wygłosi swoje pierwsze orędzie, a podczas uroczystości na pl. Piłsudskiego prezydent przejmie zwierzchnictwo...
Czytaj więcejDetails2. Pierwsza kadencja Andrzeja Dudy
Początek pierwszej kadencji Dudy to odmowa odebrania ślubowania od pięciu osób wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji na sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w tym od trzech, których wybór został uznany za zgodny z Konstytucją przez sam TK. W tym czasie Sejm VIII kadencji uchwałą uznał wybór całej piątki za „pozbawiony mocy prawnej” – i wskazał inne osoby do TK, a prezydent odebrał od nich ślubowanie. To wywołało trwający przez lata kryzys konstytucyjny i kontrowersje w środowisku prawniczym, których skutki obserwujemy do dziś.
W tym samym roku – 28 grudnia – Duda podpisał nowelizację ustawy o TK, której zapisy, według ówczesnej opozycji, a także Krajowej Rady Sądownictwa, Rzecznika Praw Obywatelskich i wielu prawników, naruszały konstytucyjne reguły działania TK. Ustawa zmieniała zasady orzekania, nakładając wymóg, by TK orzekał w pełnym składzie co najmniej 13 na 15 sędziów, a orzeczenia zapadały większością 2/3 głosów zamiast zwykłą większością. Krytycy uznali, że to sparaliżuje prace Trybunału i utrudni szybkie orzekanie, natomiast Duda przekonywał, że nowela wzmocni pozycję TK i powagę jego orzecznictwa.
Do największych protestów społecznych dotyczących zmian w sądownictwie doszło w lipcu 2017 r. – głównie w związku z nowelizacjami ustaw: o Krajowej Radzie Sądownictwa i o Sądzie Najwyższym. Ustawy przewidywały m.in. wygaszenie kadencji dotychczasowych członków KRS i umożliwiały ówczesnemu szefowi MS Zbigniewowi Ziobrze decydowanie o funkcjonowaniu sędziów SN.
W ocenie protestujących naruszało to zasady trójpodziału władzy i niezależności sądów i motywowało do obrony demokratycznych standardów. W związku z tym domagano się od prezydenta Dudy, by zawetował ustawy – co uczynił 24 lipca 2017 r. Weto było bezprecedensowym ruchem w relacjach między prezydentem a rządzącym obozem PiS (choć jednocześnie prezydent podpisał inną i „reformującą” nowelę ustawy o ustroju sądów powszechnych). Sprawa wywołała też silny rezonans społeczny oraz polityczny.
Dalsza część tekstu pod polecanym artykułem
Czytaj także:
Jarosław Kaczyński podczas wystąpienia w Zabrzu zapowiedział aplikację i wybory wewnątrz PiS
Prezes Prawa i Sprawiedliwości zapowiedział stworzenie aplikacji, która będzie służyła m.in. integracji struktur i sympatyków PiS. Podczas niedzielnego (3 sierpnia) wystąpienia w Zabrzu wskazał, że przeprowadzone zostaną wewnętrzne wybory,...
Czytaj więcejDetailsW specjalnym orędziu Duda podkreślił, że nie może zaakceptować ustaw o KRS i SN, bo – jak mówił – „wymagają one zmian, zapewniających ich zgodność z Konstytucją”.
Aby utrzymywały niezależność władzy sądowniczej, ale bez poczucia absolutnej nadrzędności i bezkarności oraz stwarzały warunki, by sędziowie czuli się niezależni od różnego rodzaju nacisków
– zaznaczył.
Duda (za swą doradczynią Zofią Romaszewską) argumentował m.in., że nie ma tradycji, by Prokurator Generalny mógł w jakikolwiek sposób ingerować w pracę Sądu Najwyższego.
Weto przyniosło taki skutek, że kilka miesięcy później prezydent przedstawił własne projekty ustaw o KRS i SN. Te zaś po poprawkach w Sejmie otworzyły drogę – w ocenie ówczesnej opozycji – do obsadzenia z definicji niezależnych organów osobami powiązanymi z obozem rządzącym, co w praktyce pozwoliło politykom PiS wpływać na sędziów i ograniczać ich niezależność.
Trwający do dziś spór polityczno-prawny wywołało to, że w myśl uchwalonej w grudniu 2017 r. nowelizacji ustawy o KRS kompetencję wyboru 15 sędziów-członków KRS dostał Sejm. Przed 2018 r. wybierały ich środowiska sędziowskie. A KRS ma chronić niezależność sądów od wpływów politycznych; rozpatruje też kandydatury na stanowiska sędziów i przedstawia je prezydentowi, który sędziów powołuje.
W związku z tą zmianą ówczesna opozycja (dzisiejsi rządzący) uznaje KRS za instytucję niekonstytucyjną i upolitycznioną. Wskazuje przy tym na potwierdzające tę opinię wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Z kolei prezydent i zwolennicy dokonanych zmian przekonują, że obecna formuła KRS zapobiega tzw. sędziokracji.
Nie będą nam w obcych językach narzucali, jaki ustrój mamy mieć w Polsce i jak mają być prowadzone polskie sprawy
– mówił Duda w styczniu 2020 r. w Zwoleniu, odnosząc się do krytyki zmian w sądownictwie ze strony Komisji Weneckiej.
Wybór KRS przez Sejm gwarantuje wpływ społeczeństwa na wymiar sprawiedliwości. Jego demokratyzacja z pewnością nie zaszkodzi, a wierzę, że pomoże
– dodawał w jednym z wywiadów prasowych.
Dalsza część tekstu pod polecanym artykułem
Czytaj także:
Waldemar Żurek o TK, KRS i SN: na wszystkie te instytucje mam koncepcję [WYWIAD]
Trybunał Konstytucyjny, KRS i Sąd Najwyższy są kluczowe dla funkcjonowania praworządności; sytuacja, jeśli chodzi o te instytucje jest bardzo zła, ale na wszystkie mam koncepcję - powiedział PAP szef...
Czytaj więcejDetails3. Kwestia „neosędziów”
Oprócz KRS przedmiotem sporu jest także status wyłanianych dzięki Radzie od 2018 r. sędziów, określanych publicystycznie jako neosędziowie. Podnoszone są pytania o ważność wyroków wydawanych z ich udziałem (eksperci uspokajają, że obywatele nie powinni się niepokoić o legalność prawomocnych rozstrzygnięć). Kwestia dotyczy grupy ponad trzech tysięcy sędziów (z ok. 10 tys. wszystkich sędziów w Polsce). Część z nich prezydent powołał do sądów rejonowych – co budzi mniejszy sprzeciw, a część awansował do sądów wyższego rzędu, a nawet do Sądu Najwyższego czy NSA – co wywołuje więcej kontrowersji.
Prezydent wielokrotnie sprzeciwiał się podważaniu statusu „neosędziów”, podejmowanemu od początku kadencji obecnego rządu. Np. w październiku ub.r. podczas spotkania w SN Duda mówił, że w demokratycznym państwie prawa nie ma zgody na kwestionowanie statusu sędziów powołanych przez KRS po 2018 r. – 10 miesięcy mi zostało, ale sędziów, których nominowałem, będę bronił do upadłego – oświadczył. Wielokrotnie powtarzał też, że jakiekolwiek byłyby wątpliwości co do legalności KRS, jego decyzja o powołaniu sędziego jako realizacja prezydenckiej prerogatywy powinna zakończyć ten spór.
W 2020 r. prezydent podpisał tzw. ustawę kagańcową, nowelizującą ustawę o ustroju sądów, która spowodowała odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów za podważanie skuteczności powołania danego sędziego. Ta zmiana dała wielkie pole do działania sędziowskim rzecznikom dyscyplinarnym, których powołał minister Zbigniew Ziobro: Piotrowi Schabowi, Przemysławowi Radzikowi i Michałowi Lasocie.
Ani władza wykonawcza, ani ustawodawcza, ale i sędziowie w ramach wykonywania władzy sądowniczej nie powinni podważać ważności i skuteczności powołania innego sędziego czy apriorycznie kwestionować niezawisłości innego sędziego, opierając się jedynie na wątłych argumentach z zupełnie innego porządku, jakim są bieżące spory polityczne
– twierdził też Duda.
Odpowiadając swym krytykom w czasie niedawnego wywiadu dla kanału „Otwarta Konserwa”, dodał, że jeśli środowisko sędziowskie „nie opamięta się i nie zrobi samo resetu, to skończy się na tym, że trzeba będzie wszystkich tych ludzi wyrzucić ze stanu sędziowskiego bez prawa do stanu spoczynku”.
Być może przyjdzie taki dzień, że trzeba będzie po prostu to zrobić po to, by nigdy więcej żadne pokolenia sędziowskie nie ośmieliły się
– dodał.
4. Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy
Jeszcze w grudniu 2016 r. prezydent Duda powołał na prezesa TK Julię Przyłębską, co spotkało się z krytyką ekspertów, którzy podnosili nieprawidłowości proceduralne przy tym wyborze (kandydatury Przyłębskiej nie wskazało Zgromadzenie Ogólne TK).
Duda wielokrotnie krytykował sędziów SN protestujących przeciw firmowanym przez niego zmianom w wymiarze sprawiedliwości. Twarzą tego protestu była ówczesna I prezes SN prof. Małgorzata Gersdorf.
Wstyd mnie ogarnia, że ktoś, kto mieni się I prezesem SN, może opowiadać takie rzeczy o Polsce. Wstyd za to, kto w ogóle został na ten urząd wybrany. Na szczęście niedługo zmiana
– mówił prezydent w 2019 r. w TVP Info.
Na następczynię prof. Gersdorf w 2020 r. Duda wybrał dr hab. Małgorzatę Manowską, b. wiceminister sprawiedliwości współpracującą ze Zbigniewem Ziobrą (w 2018 r. Duda na wniosek KRS powołał ją do SN). Jej kontrkandydatem, przedstawionym przez ZO SN, był prof. Włodzimierz Wróbel, który od sędziów dostał dwa razy więcej głosów.
Dalsza część tekstu pod polecanym artykułem
Czytaj także:
Wiceministra sprawiedliwości złożyła rezygnację
Wiceministra sprawiedliwości odchodzi z resortu. "Dziś złożyłam rezygnację ze stanowiska podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości" - poinformowała Zuzanna Rudzińska-Bluszcz. We wpisie w mediach społecznościowych Rudzińska-Bluszcz podziękowała byłemu szefowi resortu...
Czytaj więcejDetailsDuda przyczynił się też do zmiany ustroju prokuratury. Na mocy ustawy z 2016 r. połączono funkcje Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości, odwracając wcześniejszą reformę, która w 2010 r. rozłączyła te urzędy, kończąc z formułą wywodzącą się ze stalinizmu. Podpisując ustawę, prezydent poparł model centralizacji nadzoru nad śledztwami. W nowelizacji Prawa o prokuraturze z 2023 r. wprowadzono przepis, że do odwołania Prokuratora Krajowego potrzebna jest pisemna zgoda prezydenta RP, co ówczesna opozycja określiła „zabetonowaniem” prokuratury w przypadku, gdyby obóz prawicy przegrał wybory parlamentarne.
Nowelizacja ta zmieniła również zakres kompetencji Prokuratora Generalnego i Prokuratora Krajowego. Zgodnie z nią, zakres uprawnień tego drugiego zwiększył się, zaś zawęził się zakres uprawnień PG. Chodzi m.in. o kwestie bezpośredniego wydawania poleceń prokuratorom podległym, a także powoływania i odwoływania szefów prokuratur. I faktycznie po wyborach z 2023 r. nowy minister-prokurator generalny (Adam Bodnar) musiał pogodzić się z tym, że nie może odwołać prokuratora krajowego i jego zastępców.
Po wyborach 15 października 2023 r. relacje między prezydentem a nowym rządem weszły w fazę klinczu. W 2024 r. Sejm i Senat znowelizowały ustawy, które w ich intencji miały naprawić KRS i TK. Prezydent skierował je do TK. Rząd wskazuje, że brak zgody prezydenta na wprowadzenie odpowiednich zmian w polskim wymiarze sprawiedliwości utrudnia przywrócenie w Polsce praworządności.
5. 10 lat prezydentury Andrzeja Dudy w obszarze kultury
Podczas dwóch kadencji prezydent Andrzej Duda angażował się m.in. w Narodowe Czytanie, promocję polskiej muzyki, wręczał odznaczenia ludziom kultury. W 2021 r. zawetował tzw. lex TVN, a dwa lata później ustawę okołobudżetową, która przewidywała m.in. środki dla mediów publicznych na następny rok.
Aby promować czytelnictwo i polską literaturę, para prezydencka zaangażowała się w akcję Narodowego Czytania. Pierwszą lekturą Andrzeja Dudy oraz Agaty Kornhauser-Dudy była „Lalka” Bolesława Prusa. W kolejnych latach czytano: „Quo vadis”, „Wesele”, „Przedwiośnie”, „Antologię Niepodległości”, „Nowele polskie”, a także „Balladynę”, „Moralność pani Dulskiej” oraz „Ballady i romanse”, „Nad Niemnem” i „Kordiana”.
W 2017 r. po raz pierwszy odbył się w Polsce Szczyt Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele 21 państw członkowskich. Prezydent Duda wziął udział w inauguracji szczytu w Krakowie.
Andrzej Duda zainaugurował także obchody 100-lecia awangardy w Polsce. Z tej okazji w Pałacu Prezydenckim otwarta została Sala Formistów. Odbyła się także sesja naukowa pt. „Sto lat awangardy w Polsce”.
Pałac Prezydencki był miejscem także wielu innych wernisaży, wśród nich była wystawa „Polska w pejzażach”, połączona z otwarciem ekspozycji fotografii „W drodze do Niepodległości”, wystawa „Oblicza Polski – oblicza Polaków”, ekspozycja „Rodzime tradycje i obyczaje w sztuce polskiej XIX i XX wieku”.
W związku z wydarzeniem zorganizowano też dni otwarte w Pałacu Prezydenckim i Belwederze. Sale prezydenckich rezydencji mogli zwiedzać goście także w ramach corocznych edycji Nocy Muzeów.
Prezydent angażował się również w inicjatywy promujące polską muzykę. W marcu 2017 r. w Pałacu Prezydenckim odbył się koncert w 80. rocznicę śmierci Karola Szymanowskiego. W celu upamiętnienia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości skomponowany został przez Pawła Łukaszewskiego specjalny utwór „Te Deum Polonia”. Premiera utworu odbyła się podczas koncertu w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej.
Razem z pierwszą damą Andrzej Duda zainicjował ponadto akcję „Narodowe Granie”, upamiętniającą 200. rocznicę urodzin Stanisława Moniuszki. W maju 2019 r. na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego odbył się koncert „Wiwat Moniuszko!”.
Ponadto prezydent objął XVIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina Patronatem Narodowym w Stulecie Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Para prezydencka spotkała się także z jurorami, finalistami i organizatorami XVII i XVIII Konkursu im. Fryderyka Chopina.
Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy objął m.in. kolejne edycje Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego „Chopin i jego Europa”, a także koncert Ukrainian Freedom Orchestra, inaugurujący w 2022 r. trasę koncertową po Europie i Stanach Zjednoczonych.
W grudniu 2017 r. w Belwederze odbyła się przedpremiera spektaklu „Marszałek” Wojciecha Tomczyka w reż. Krzysztofa Langa. Spektakl ten zrealizowany został we współpracy z Telewizją Polską z okazji 150. rocznicy urodzin Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Prezydent opatrzył ponadto wstępem liczne katalogi i albumy, m.in. katalog wystawy „Polska w pejzażach” oraz album z rękopisami dzieł Ignacego Jana Paderewskiego.
Prezydent w trakcie 10-letniej kadencji odznaczył, także pośmiertnie, Orderem Orła Białego – najwyższym polskim odznaczeniem – szereg ludzi kultury. Byli to m.in. rysownik Henryk Chmielewski (pośmiertnie), aktor Franciszek Pieczka, malarz Wojciech Kossak (pośmiertnie), powieściopisarka, organizatorka pomocy Żydom w okupowanej przez Niemców Polsce Zofia Kossak (pośmiertnie), poeta Kornel Makuszyński (pośmiertnie), pisarz Władysław Stanisław Reymont (pośmiertnie), kompozytor, pianista i pedagog Karol Szymanowski (pośmiertnie), scenograf Jerzy Kalina, językoznawczyni i badaczka literatury prof. Jadwiga Puzynina, dyrygent, kompozytor i pianista Jerzy Maksymiuk oraz kompozytorka, dyrygentka i pedagog Joanna Wnuk-Nazarowa.
Z kolei Medale Stulecia Odzyskanej Niepodległości otrzymali m.in. aktorka i wokalistka Stanisława Celińska, multiinstrumentalista, wokalista i kompozytor Józef Skrzek, poeta Przemysław Dakowicz, piosenkarka Halina Frąckowiak, historyczka sztuki dr Izabella Galicka, twórca Ośrodka Karta Zbigniew Gluza, założyciel Teatru Kamienica Emilian Kamiński, pisarz Marek Krajewski, śpiewak operowy Bernard Ładysz, dyrygent i kompozytor Jerzy Maksymiuk, wokalistka Krystyna Prońko, reżyser Włodzimierz Staniewski oraz reżyser, twórca Teatru Nie Teraz Antoni Żak.
We wrześniu 2023 r. prezydent publicznie skrytykował film Agnieszki Holland „Zielona Granica”, opowiadający o kryzysie migracyjnym na granicy polsko-białoruskiej, który wywołał burzę kontrowersji jeszcze przed swoją kinową premierą. W rozmowie z TVP Info prezydent stwierdził, że „jest mu przykro z tego powodu, że taki film jest realizowany, który – jak słyszał – w zdecydowany sposób oczernia polskich funkcjonariuszy”.
To, że pani Holland pokazuje polskich funkcjonariuszy, wykonujących zadania dla polskiego społeczeństwa, dla bezpieczeństwa nas wszystkich, pokazuje ich w ten sposób, to ja nie dziwię się, że funkcjonariusze Straży Granicznej, którzy zapoznali się z tym filmem, użyli tego hasła znanego nam z okupacji hitlerowskiej, kiedy propagandowe hitlerowskie filmy pokazywano w naszych kinach: „tylko świnie siedzą w kinie”
– powiedział wówczas prezydent.
Wypowiedź prezydenta wywołała reakcję środowisk artystycznych i prawniczych. Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych złożył pozew przeciwko prezydentowi, domagając się przeprosin za jego słowa. Szefowa Kancelarii Prezydenta RP Małgorzata Paprocka potwierdziła, że prezydent Duda stanie przed sądem w tej sprawie 24 października 2025 r., reprezentowany przez pełnomocnika.
Działania prezydenta odnosiły się także do sfery mediów. Wśród nich było m.in. podpisanie 6 marca 2020 r. noweli ustawy o radiofonii i telewizji i ustawy abonamentowej przyznającej w 2020 r. rekompensatę w wysokości 1,95 mld zł dla TVP i Polskiego Radia.
Nowelizacja, której projekt przygotowali posłowie PiS, przewidywała wprowadzenie rekompensaty w wysokości 1,95 mld zł w 2020 r. dla TVP i Polskiego Radia w związku z utraconymi wpływami z opłat abonamentowych z tytułu zwolnień w 2020 r. oraz z uwzględnieniem niewypłaconych w latach 2018-2019 części rekompensaty. Środki te miały zostać podzielone między jednostki publicznej radiofonii i telewizji przez KRRiT z przeznaczeniem na realizowanie misji publicznej.
Posłowie PiS przekonywali, że rekompensata dla mediów publicznych musi być zapewniona, by mogły się one rozwijać; ówczesna opozycja proponowała, żeby pieniądze te zostały przeznaczone na ochronę zdrowia, na przykład na leczenie onkologiczne.
27 grudnia 2021 r. Andrzej Duda zawetował nowelizację ustawy o radiofonii i telewizji.
Większość moich rodaków nie chce kolejnych sporów i moim zadaniem jako prezydenta jest w taki sposób działać, aby tych sporów uniknąć
– podkreślił Duda, tłumacząc swoją decyzję o zawetowaniu ustawy medialnej.
Gdyby ustawa medialna zaczęła obowiązywać, mielibyśmy kolejny spór. Polska znalazłaby się w sporze arbitrażowym z firmą, która uważałaby się za poszkodowaną tą sytuacją (chodzi o amerykańskich właścicieli telewizji TVN – PAP). Oznaczałoby to koszty dla Polski, na pewno koszty niemałe, bo kwestia wartości (stacji telewizyjnej TVN – PAP), które wchodzą w grę, to są miliardy dolarów. Po co nam kolejny problem
– powiedział prezydent.
Według jej autorów nowela miała uszczelniać i uściślać obowiązujące od 2004 r. przepisy stanowiące, że właścicielem telewizji czy radia działających na podstawie polskich koncesji mogą być podmioty z udziałem zagranicznym, spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nieprzekraczającym 49 proc.
Z kolei 23 grudnia 2023 r. prezydent Duda poinformował, że zawetował przygotowaną przez nowy rząd ustawę okołobudżetową, która przewidywała m.in. środki dla mediów publicznych na następny rok. Jak uzasadnił prezydent, jego decyzja wiązała się z „rażącym łamaniem konstytucji i zasad demokratycznego państwa prawa” w mediach publicznych.
Po prezydenckim wecie ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz podjął 27 grudnia decyzję o postawieniu TVP, Polskiego Radia i PAP w stan likwidacji. Analogiczną decyzję minister kultury podjął 29 grudnia w stosunku do 17 spółek regionalnych rozgłośni Polskiego Radia.
W maju zeszłego roku prezydent zawetował również nowelizację ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych, która uznaje język śląski za język regionalny. Na mocy ustawy język śląski stałby się drugim obok kaszubskiego językiem regionalnym w Polsce.
W komunikacie na stronie Kancelarii Prezydenta napisano, że podejmując decyzję o wecie, prezydent uznał, że nie została spełniona wynikająca z ustawy przesłanka „umożliwiająca uzyskanie przez etnolekt śląski statusu języka regionalnego”.
W komunikacie KPRP powołano się też na opinie ekspertów, „wśród których przeważa stanowisko, że gwary śląskie są gwarami języka polskiego, a dialekt śląski, na który się one składają, jest takim samym dialektem języka polskiego, jak np. dialekt małopolski, wielkopolski i mazowiecki”.
6. 10 lat prezydentury Andrzeja Dudy w obszarze polityki historycznej
Pomysł odbudowy Pałacu Saskiego, pochwała Polaków ratujących podczas II wojny światowej Żydów oraz krytyka gdańskiej wystawy „Nasi chłopcy” – przypominamy niektóre inicjatywy dotyczące polityki historycznej prezydenta Andrzeja Dudy.
W trakcie dwóch kadencji prezydenta Andrzeja Dudy Polska obchodziła kilka ważnych rocznic, m.in. stulecie odzyskania niepodległości, milenium koronacji pierwszych królów Polski, 75. oraz 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej, a także analogiczne rocznice Powstania Warszawskiego. Każda z nich była dla prezydenta RP okazją do zaprezentowania swojej wizji historii.
Jedną z pierwszych okazji do zabrania głosu w sprawie historii była 76. rocznica wybuchu II wojny światowej, przypadająca kilka tygodni po zaprzysiężeniu Andrzeja Dudy na urząd w 2015 r.
Możemy być dumni i przed naszymi sojusznikami wtedy, i przed naszymi sojusznikami dzisiaj. Polska zawsze stała po właściwej stronie, Polska zawsze stała po stronie wolnego świata. U nas nie było kolaboracyjnego rządu, u nas byli żołnierze, którzy walczyli na wszystkich frontach II wojny światowej, walczyli o wolność Rzeczypospolitej, ale walczyli także za wolność naszą i waszą, wyzwalając inne narody
– powiedział 1 września 2015 r. na Westerplatte.
Przyznał, że to Armia Czerwona w przeważającym stopniu przyczyniła się do pokonania hitlerowskich Niemiec, ale zwrócił uwagę, że maj 1945 r. dla Polaków oznaczał zakończenie jednej niewoli i rozpoczęcie kolejnej.
Podkreślił też, że Polska nie ma odwiecznych wrogów.
Przeszłość tłumaczy teraźniejszość, ale pozwala także budować lepszą, dobrą przyszłość. Popatrzmy na nasze dzisiejsze relacje z Niemcami, na relacje, które są relacjami przyjaźni. To dzięki dobrej woli i dzięki przełomowym wydarzeniom tak się stało. Wierzę w to, że jesteśmy w stanie takie stosunki budować ze wszystkimi narodami, przede wszystkim z naszymi sąsiadami
– mówił.
Do II wojny światowej nawiązał ponownie dwa tygodnie później podczas otwarcia w Cytadeli Warszawskiej Muzeum Katyńskiego.
Zbrodnia katyńska musi być nazywana zbrodnią ludobójstwa
– mówił.
Z kolei podczas uroczystości z okazji rocznicy odzyskania niepodległości podkreślał, że „niepodległość nigdy nie jest dana raz na zawsze”.
Na przestrzeni setek lat przekonaliśmy się, jak niepodległość jest ważna, jak czasem łatwo ją utracić wskutek zapatrzenia, wskutek kierowania się partykularnymi interesami zamiast tym, co jest dobrem najwyższym, dobrem ojczyzny, dobrem naszej wspólnoty, naszego narodu, społeczeństwa
– argumentował.
I dodał: „Ojczyzna powinna oddawać hołd tym, co za nią polegli, ale powinna też pamiętać o tych, którzy dla niej żyją i są między nami, którzy całym swoim życiem poświęcają się jej, którzy często narażając się, bronią tego, co najważniejsze dla Polski, dla narodu; często dla zwykłej przyzwoitości”.
W przemowie z tej samej okazji wskazał historię jako jeden z filarów (obok gospodarki i prawa) silnego państwa.
O znaczeniu polityki patriotycznej i historycznej mówił też z okazji rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz.
Musimy czynić wszystko – jest to nie tylko obowiązek polityków, ale i wszystkich ludzi – aby tak straszliwe wydarzenia, jakie stały się tutaj i w innych miejscach kaźni, nigdy więcej na świecie nie miały miejsca – podkreślał. – Historia wtedy uczy i wtedy właśnie tworzy ten element bezpieczeństwa i dobrego współżycia pomiędzy narodami, kiedy jest oparta na prawdzie. I głoszenie tej prawdy jest wielkim zadaniem Polaków – jako tych, na których terenach, gdzie było ich państwo, stworzono obozy zagłady, oraz tych, którzy także byli w tych obozach i znają prawdę o Holokauście, o tej straszliwej masakrze nienotowanej w historii ludzkości
– mówił.
Od początku prezydentury Andrzej Duda zaangażował się w uhonorowanie „żołnierzy wyklętych”, czyli członków powojennego zbrojnego podziemia: objął honorowy patronat nad poświęconym im filmem „Historia Roja”, a podczas Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych podkreślał bohaterstwo Witolda Pileckiego i innych ofiar stalinizmu i chwalił inicjatywę utworzenia Muzeum Żołnierzy Wyklętych.
Z uznaniem wypowiadał się też o Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Podkreślał, że wystawa w tej placówce „to nie tylko element podstawowego wykształcenia, ale i pewnego przygotowania kulturowego, które każdy młody Polak powinien przejść”. Dodawał, że wizyta w niej powinna być elementem szkolnych programów edukacyjnych, tak jak wizyta w Muzeum Powstania Warszawskiego.
W jego ocenie Muzeum POLIN wspaniale pokazuje wspólną historię naszych narodów i stanowi „wzorzec dobrego współżycia, umiejętności znalezienia wspólnego języka i tolerancji”.
Na otwarciu X Zjazdu Gnieźnieńskiego podkreślał z kolei znaczenie wartości chrześcijańskich.
Musimy być misjonarzami wartości chrześcijańskich, bo one są największą szansą, by Europa i świat przeszły przez wszystkie kryzysy. (…) Wyrzeczenie się wszystkiego, co związane z Dekalogiem, z wartościami, które przynosi chrzest, nie prowadzi do rozwoju. Ile razy historia nas uczyła, że fałszywie pojmowana wolność bardzo szybko prowadzi do odebrania wolności drugiemu człowiekowi
– zaznaczył.
Jako obrońców wartości chrześcijańskich wymienił papieża Jana Pawła II, prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz żołnierzy wyklętych.
Podczas rocznic wybuchu Powstania Warszawskiego podkreślał, że było to kolejne ogniwo w łańcuchu polskich walk o wolność.
Powinno być źródłem dumy i inspiracji do pracy nad suwerenną Polską
– zaznaczył.
Przypomniał, że powstańcy warszawscy stanęli razem do walki ponad dzielącymi ich różnicami ideowymi.
Wszyscy – narodowcy i socjaliści, syndykaliści i chadecy, konserwatyści i liberałowie. Bo to, co ich łączyło, było mocniejsze niż to, co dzieliło. Łączyło ich pragnienie wolności, bycia gospodarzami we własnej ojczyźnie, suwerennego decydowania o swoim kraju. Wiedzieli doskonale, że tylko w wolnej Polsce mogą się ziścić ich pragnienia i nadzieje, aspiracje i marzenia
– podkreślał.
Historię Powstania Warszawskiego określił ważną lekcją: „Istnienie różnic w demokratycznym społeczeństwie jest wszak naturalne i nieuniknione. Bo różnić się to dobre prawo ludzi wolnych”.
O współpracy osób o różnych poglądach mówił też z okazji 40-lecia powołania Komitetu Obrony Robotników. Przypomniał, że w utworzonej w 1976 r. organizacji działali m.in. Antoni Macierewicz i Mirosław Chojecki, a współpracował Jarosław Kaczyński, ale byli tam też Jacek Kuroń, Henryk Wujec, Edward Lipiński i Adam Michnik. Podziękował wszystkim, którzy byli członkami KOR-u. Część środowiska KOR-u (Adam Michnik, Seweryn Blumsztajn, Andrzej Celiński, Leszek Moczulski) nie wzięła jednak udziału w tych uroczystościach.
Od początku prezydentury zaangażował się w uhonorowanie Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej. Ustanowienie Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką 24 marca 2018 roku było bezpośrednią inicjatywą prezydenta Dudy i polskiego parlamentu.
Jak zaznaczył, w okupowanej Polsce Niemcy chcieli złamać solidarność łączącą obywateli Rzeczypospolitej.
Na naszej ziemi stworzyli fabryki śmierci i rozpoczęli Holokaust – najstraszliwszą zbrodnię w dziejach ludzkości. W Polsce za wszelką pomoc Żydom groziła kara śmierci. Jednak solidarności nie dało się złamać
– zwrócił uwagę.
Okazją do zaprezentowania polskiej polityki historycznej były dla prezydenta także obchody 25-lecia polskiego członkostwa w Radzie Europy (w 2016 r.). W Strasburgu podkreślał, że „Polska wróciła do Europy poprzez »Solidarność«, a postulaty sierpniowe wyrażają dzisiejsze wolności europejskie”.
Wiosną 2017 r. w wywiadzie dla TVP Historia odwołał się do polityki historycznej prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Powinniśmy prowadzić twardą, zdecydowaną politykę historyczną. Politykę prawdy – stwierdził i mówił, że w latach 90. polskiemu społeczeństwu „wciskano pedagogikę wstydu”. „Mamy z czego być dumni i powinniśmy być dumni, to inni mają się czego wstydzić
– dodał.
Zaznaczył, że nie zgadza się z „czarno-białą” oceną całego PRL.
Nigdy nie pozwolę nazwać czernią żołnierzy pierwszej czy drugiej armii Wojska Polskiego, późniejszego Ludowego Wojska Polskiego, czyli tych, którzy bardzo często nie zdążyli do armii gen. Władysława Andersa, a którzy szli ze Wschodu – powiedział. – PRL nie jest jednobarwny. Władza oczywiście była ludowa i była sterowana z Moskwy, byli ci polityczni, którzy również byli sterowani z Moskwy, byli zdrajcy, byli ci, którzy służyli systemowi, a więc w efekcie także Moskwie, i także ich dzisiaj nazwiemy zdrajcami, ale oprócz tego była zdecydowana większość zwykłych ludzi, którzy po prostu chcieli żyć. Szli na różne kompromisy, część tych kompromisów na pewno dziś nie odbieramy dobrze, ale trzeba na to często spojrzeć z pewną wyrozumiałością i zrozumieniem
– wyjaśniał.
W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości podpisał deklarację o restytucji Pałacu Saskiego w Warszawie. Zburzony pod koniec II wojny światowej gmach nazwał „trwałym pomnikiem niepodległości”. Setna rocznica odzyskania niepodległości stała się też dla prezydenta pretekstem do zaprezentowania czcionki „Brygada 1918”. Opracowana w dwudziestoleciu międzywojennym była – jak podkreślił – pięknym symbolem odrodzonej Rzeczypospolitej.
Dużo kontrowersji wywołała przyjęta na początku 2018 r. przez Sejm nowelizacja ustawy o IPN (tzw. „ustawa o Holokauście”). Wprowadzała ona kary za przypisywanie polskiemu narodowi lub państwu odpowiedzialności lub współodpowiedzialności za zbrodnie nazistowskie popełnione przez III Rzeszę i została ostro skrytykowana w Stanach Zjednoczonych i Izraelu, ale także przez część środowisk naukowych w Polsce. Część krytyki spadła też na prezydenta Dudę, który ustawę podpisał, ale jednocześnie skierował ją do Trybunału Konstytucyjnego. W obliczu dalszej presji dyplomatycznej najbardziej kontrowersyjne przepisy zostały wycofane.
Krytycznie przez część środowiska naukowego został też przyjęty honorowy patronat nad obchodami 75. rocznicy powołania Brygady Świętokrzyskiej. Z ustaleń badaczy wynikało bowiem, że ta utworzona latem 1944 r. formacja pod osłoną Niemców przeszła przez ziemie okupowanej Polski do Czech i dopiero tam, w ostatnich dniach II wojny światowej, zmieniła front.
W ostatnim miesiącu swojego urzędowania (w lipcu 2025) prezydent Duda zabrał głos w sprawie zorganizowanej przez Muzeum Gdańska wystawy „Nasi chłopcy”. Przedstawieni zostali na niej mieszkańcy Pomorza, którzy podczas II wojny światowej zostali wcieleni do Wehrmachtu. „Przedstawianie żołnierzy III Rzeszy jako »naszych« to nie tylko fałsz historyczny, to moralna prowokacja, nawet jeśli zdjęcia młodych mężczyzn w mundurach armii Hitlera przedstawiają przymusowo wcielonych do niemieckiego wojska Polaków” – ocenił prezydent.
Podkreślił, że Polacy, jako naród, byli ofiarami niemieckiej okupacji i niemieckiego terroru, a nie ich sprawcami czy uczestnikami. „Gdańsk – miejsce, gdzie zaczęła się II wojna światowa – nie może być sceną dla narracji, które rozmywają odpowiedzialność sprawców. Takie działania podważają fundamenty naszej tożsamości i godzą w szacunek dla Ofiar” – zaznaczył i dodał, że „kto relatywizuje zbrodnie, ten rozbraja sumienie narodu”.
7. Ostatni dzień Agaty Kornhauser-Dudy w roli pierwszej damy
Z końcem drugiej kadencji prezydenta Andrzeja Dudy kończy się również dziesięcioletni okres sprawowania funkcji pierwszej damy przez Agatę Kornhauser-Dudę. Od środy (6 sierpnia) rolę tę obejmie Marta Nawrocka, żona prezydenta elekta Karola Nawrockiego.
Dalsza część tekstu pod zdjęciem
Agata Kornhauser-Duda i Andrzej Duda Fot. PAP/Radek Pietruszka
Agata Kornhauser-Duda rozpoczęła pełnienie funkcji Pierwszej Damy 6 sierpnia 2015 r. W trakcie dwóch kadencji towarzyszyła prezydentowi podczas oficjalnych wizyt, a także uczestniczyła w spotkaniach krajowych i zagranicznych.
8. Prezydentowa Agata Kornhauser-Duda. Czym się zajmowała?
Z danych publikowanych na stronie Kancelarii Prezydenta RP wynika, że w ciągu dwóch kadencji Agata Kornhauser-Duda wzięła udział w 3646 aktywnościach. Inicjowała oraz uczestniczyła w 1026 wydarzeniach, w tym w 791 indywidualnie, a 235 wspólnie z prezydentem. Spośród nich – jak wylicza Kancelaria Prezydenta – 907 miało miejsce w kraju, a 119 za granicą.
W okresie dwóch kadencji objęła patronatem ponad 717 inicjatyw społecznych i edukacyjnych oraz wsparła 463 akcje charytatywne. Działalność Pierwszej Damy koncentrowała się m.in. na tematach związanych z edukacją, niepełnosprawnościami, seniorami i wolontariatem.
Zgodnie z informacjami KRPP Kornhauser-Duda była obecna przy licznych akcjach charytatywnych i edukacyjnych, takich jak „Narodowe Czytanie”, „Cała Polska czyta dzieciom”, spotkania z finalistami olimpiad i konkursów czy działania wspierające osoby z Ukrainy po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji w 2022 r.
9. Agata Kornhauser-Duda unikała mediów i publicznych wypowiedzi
Pomimo udziału w wybranych wydarzeniach społecznych i dyplomatycznych Agata Kornhauser-Duda przez większość swojej kadencji unikała aktywności medialnej i wypowiedzi publicznych. Rzadko udzielała wywiadów – ostatni oficjalny wywiad prasowy ukazał się w 2015 r., a jedyne wystąpienia publiczne miały miejsce głównie podczas wizyt oficjalnych lub uroczystości państwowych.
Pierwsza dama nie prowadziła własnych profili w mediach społecznościowych i nie uczestniczyła w debacie publicznej w sprawach bieżących. W części środowisk i mediów zauważano ten brak aktywności jako odstępstwo od wzorca pełnienia tej funkcji, jednak sama zainteresowana nie odnosiła się publicznie do tej kwestii.
Według komunikatów Kancelarii Kornhauser-Duda koncentrowała się na działaniach nieformalnych, indywidualnych spotkaniach z przedstawicielami organizacji społecznych oraz wizytach w placówkach oświatowych i opiekuńczych.
10. Oto nowa pierwsza dama. Kim jest Marta Nawrocka?
Od 6 sierpnia funkcję pierwszej damy obejmie Marta Nawrocka, małżonka prezydenta elekta Karola Nawrockiego. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez rzecznika prezydenta elekta Rafała Leśkiewicza przyszła pierwsza dama planuje skupić się na działaniach w obszarze walki z hejtem w internecie, ochrony dzieci i młodzieży w świecie cyfrowym oraz wyrównywania szans edukacyjnych.
Marta Nawrocka od 18 lat pracuje w Krajowej Administracji Skarbowej, zajmując się kontrolą rynku paliw i zwalczaniem nielegalnego hazardu. Według zapowiedzi po objęciu roli pierwszej damy ma udać się na bezpłatny urlop. Jej dalszych planów zawodowych nie ogłoszono dotąd oficjalnie.
11. Zaprzysiężenie Karola Nawrockiego na prezydenta
Do momentu objęcia funkcji nie przewidziano oficjalnych wystąpień nowej pierwszej damy. Według informacji przekazywanych przez Kancelarię prezydenta elekta pierwsze działania Marty Nawrockiej w nowej roli zostaną zaprezentowane po zaprzysiężeniu głowy państwa.
Uroczystości związane z końcem kadencji pary prezydenckiej i objęciem urzędu przez nowego prezydenta oraz jego małżonkę zaplanowano na środę, 6 sierpnia. Przewidziane są oficjalne ceremonie w Sejmie i Pałacu Prezydenckim. Po ich zakończeniu nowa pierwsza dama formalnie rozpocznie pełnienie swoich obowiązków.
