Światowy Dzień Bez Telefonu Komórkowego obchodzony jest 15 lipca. Z tej okazji Instytut Spraw Obywatelskich wystosował list otwarty do rodziców, w którym przestrzega przed zgubnym wpływem tego urządzenia na dobrostan najmłodszych. „Smartfon uzależnia tak jak alkohol, papierosy czy kokaina” – wskazuje ISO.

Światowy Dzień Bez Telefonu Komórkowego to dobra okazja do wyłączenia smartfonu i zastanowienia się nad tym, co powiedział prof. Manfred Spitzer

– napisał Instytut w komunikacie przekazanym PAP.

1. W jakim wieku dziecko powinno dostać smartfon?

W liście wyjaśniono, że Manfred Spitzer to światowej sławy niemiecki psychiatra, psycholog i neurodydaktyk. Jest m.in. autorem trzech książek: „Epidemia smartfonów. Zagrożenie dla zdrowia, edukacji i społeczeństwa”, „Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci” i „Cyberchoroby. Jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie”.

Rafał Górski, prezes zarządu Instytutu Spraw Obywatelskich prowadzącego kampanię pod hasłem „Ratuj Dzieci!” przestrzegł, że krótkowzroczność, nadwaga, zaburzenia snu, wady postawy, stany przedcukrzycowe, wypadki w ruchu ulicznym – „to tylko niektóre z zagrożeń dla twojego dziecka związanych z nadmiernym korzystaniem z telefonu”.

Wskazał także, że oprócz fizycznych problemów, badania naukowe wskazują również na niebezpieczeństwa dla zdrowia psychicznego dzieci: lęki, depresje (m.in. samookaleczenia i myśli samobójcze), stres, zaburzenia uwagi, zwiększona agresywność i zmniejszona zdolność empatii wobec rodziców i przyjaciół.

Co ważne, smartfon szkodzi rozwojowi dziecka, nie tylko w czasie, kiedy samo go używa, ale także wówczas, gdy smartfonu używa mama lub tata podczas pełnienia obowiązków rodzicielskich

– podkreślił autor.

Zaznaczył jednocześnie, że smartfon uzależnia tak jak alkohol, papierosy czy kokaina.

Dzieci uzależniają się bardziej niż dorośli i skutki tego uzależnienia są o wiele bardziej niebezpieczne, szkodliwe

– napisał.

2. Co jest potrzebne do prawidłowego rozwoju dziecka?

Podał także, że dziecku do prawidłowego rozwoju potrzebne są miliony wypowiedzianych do niego słów i dziesiątki tysięcy wspólnych zabaw z rodzicami – układania klocków, malowania obrazków, wspólnego czytania, śpiewania piosenek, gry w piłkę.

3. Kto zyskuje na braku zakazu telefonów w szkołach?

Prezes Instytutu Spraw Obywatelskich zauważył, że na braku zakazu telefonów w szkołach najwięcej zyskuje wielki biznes, np. korporacje technologiczne: Tik Tok, Meta (Facebook, Instagram), Google (YouTube); producenci smartfonów: Apple, Samsung, Xiaomi; firmy telekomunikacyjne: Play, Orange, Plus, T-Mobile.

Korporacje te dzień po dniu uzależniają twoje dziecko od swoich produktów i usług

– ocenił.

Przypomniał także, że Steve Jobs, twórca marki Apple, trzymał się żelaznej zasady handlarzy narkotyków: „nigdy nie ćpaj własnego towaru”. W wywiadzie dla „New York Timesa” Jobs powiedział, że jego dzieci nigdy dotąd nie korzystały z iPada.

W naszym domu ograniczamy dzieciom dostęp do nowoczesnej techniki

– mówił.

Specjaliści od lat wskazują, że proszenie dzieci, które nie mają jeszcze zdolności do samokontroli, o samokontrolę przy korzystaniu ze smartfonów i mediów społecznościowych, które zostały zaprojektowane jako uzależniające, czyni z rodziców policjantów. Dodatkowo jest źródłem frustracji dla wszystkich w rodzinie, ponieważ jest to zadanie niemożliwe

– podniósł autor tekstu.

I zaapelował: „zachęcam cię do tego, żeby Światowy Dzień Bez Telefonu Komórkowego stał się dla ciebie i twojego dziecka okazją do zabawy, refleksji i zmiany”.

4. Ekspertka higieny cyfrowej o zdrowych nawykach

Ponad 40 proc. internautów przyznaje, że nadużywa telefonu, a 18 proc. spędza z urządzeniem ponad 5 godz. dziennie – wynika z raportu Ogólnopolskiego Badania Higieny Cyfrowej Dorosłych. Magdalena Bigaj, edukatorka higieny cyfrowej omawia nawyki pomagające uniknąć „koktajlu informacyjnego”.

Z danych Ogólnopolskiego Badania Higieny Cyfrowej Dorosłych z 2024 roku, przeprowadzonego przez Instytut Cyfrowego Obywatelstwa, wynika, że 97,5 proc. internautów korzysta z telefonów komórkowych zarówno w dni robocze, jak i wolne. Najwięcej osób używa telefonu od 1 do 3 godzin dziennie (34,6 proc. w dni robocze, 34,2 proc. w dni wolne), a kolejną grupą są osoby, które spędzają z telefonem od 3 do 5 godzin dziennie (23,5 proc. w dni robocze, 22,2 proc. w dni wolne). 18 proc. badanych poświęca na korzystanie z telefonu ponad 5 godzin dziennie.

5. Zdrowe nawyki przy korzystaniu z telefonu

Magdalena Bigaj, edukatorka higieny cyfrowej i autorka badania, zauważyła w rozmowie z PAP, że choć czas spędzony przed ekranem nie zawsze musi być efektem nadużywania technologii (może wynikać z charakteru pracy), to sama deklaracja o „zbyt dużej ilości patrzenia w ekran” wskazuje, że część osób dostrzega w tym problem.

Połowa dorosłych uczestników badania wyraziła chęć zdobycia wiedzy na temat higieny cyfrowej, co świadczy o rosnącej potrzebie wypracowania zdrowych nawyków w świecie pełnym technologii

– powiedziała Bigaj.

Pytana o zdrowe nawyki korzystania z telefonów, ekspertka podkreśliła, że jedną z kluczowych zasad higieny cyfrowej jest trzymanie telefonu poza zasięgiem wzroku, gdy robimy coś ważnego.

Kiedy musimy skupić się na pracy, nauce, rozmowie z innym człowiekiem czy nawet spożywaniu posiłku, telefon leżący w zasięgu wzroku będzie nas rozpraszał

– wyjaśniła.

Bigaj zasugerowała także wyciszenie powiadomień i pozostawianie tylko tych, które są naprawdę niezbędne, jak dźwięk połączeń albo SMS-ów.

Pozostałe powiadomienia warto sprawdzać intencjonalnie, w dogodnym momencie, co pomoże uniknąć „dopaminowej smyczy”, czyli odruchowego sięgania po telefon na każde nowe powiadomienie

– dodała.

Jak zauważyła Bigaj, nieświadome lub nieumiejętne korzystanie z nowych technologii, np. używanie ich w taki sposób, że zaczyna brakować czasu na inne czynności, może mieć negatywne skutki zdrowotne.

Począwszy od problemów fizycznych, takich jak bóle pleców, zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego, problemy ze wzrokiem i zasypianiem, przez zdrowie psychiczne – to, co obserwujemy w mediach społecznościowych, może wpływać na naszą samoocenę i sposób postrzegania świata, nawet prowadząc do lęków – wyjaśniła. – Kiedy jesteśmy zbyt zanurzeni w świecie cyfrowym, może to wpłynąć na jakość naszych relacji, zarówno z bliskimi, jak i z osobami, z którymi kiedyś spotkalibyśmy się osobiście.

6. Do czego najczęściej wykorzystujemy telefon?

Badanie pokazało, że najwięcej internautów codziennie korzysta z telefonów do przeglądania mediów społecznościowych (60 proc.), komunikacji z innymi (54,4 proc.) oraz wyszukiwania informacji (43,8 proc.). Co trzecia osoba codziennie ogląda filmy lub inne materiały wideo (35,1 proc.) oraz słucha muzyki, podcastów czy audiobooków (33,1 proc.). Z kolei 30,8 proc. użytkowników korzysta z urządzeń do pracy i nauki.

Z mediami społecznościowymi problem jest bardzo złożony – powiedziała Bigaj – ponieważ to nie tylko kwestia konstrukcji samych platform, ale również treści, które śledzimy. – Zbyt wiele krótkich materiałów wideo lub graficznych, niezwiązanych kontekstowo, pochodzących z różnych źródeł, tworzy dla naszego mózgu „koktajl informacyjny”, który jest trudny do przetworzenia. Mózg czuje silną potrzebę przeanalizowania tych informacji, ale w mediach społecznościowych nie jest w stanie tego zrobić

– tłumaczyła ekspertka, dodając, że w efekcie pojawia się poczucie przemęczenia i przebodźcowania.

Ekspertka przypomniała badania naukowców z Uniwersytetu w Monachium, którzy w lutym 2023 roku wykazali, że korzystanie z platform takich jak TikTok, YouTube czy X (dawniej Twitter) wpływa negatywnie na pamięć prospektywną, czyli zdolność zapamiętywania codziennych obowiązków.

Po takich sesjach w internecie mamy problem z przypomnieniem sobie, co mieliśmy zrobić, i musimy wszystko zapisywać, co sprawia, że nasza pamięć słabnie

– dodała.

Z kolei badania Uniwersytetu Stanforda wskazują, że jeśli polegamy na przypomnieniach w telefonie, nasza zdolność do zapamiętywania informacji jest ograniczona, czego przykładem jest – zdaniem naukowców – to, jak niewiele numerów telefonów pamiętamy dzisiaj w porównaniu do przeszłości.

7. Detoks smartfonowy

Magdalena Bigaj powiedziała jednak, że „detoks od telefonu” nie jest najlepszym rozwiązaniem, aby poprawić naszą higienę cyfrową.

Zrezygnowanie z czegoś, czego używamy na co dzień, może wywołać niepotrzebny stres i dyskomfort. Lepszym podejściem jest praca nad jednym zdrowym nawykiem, np. nie sięganie po telefon podczas spacerów, aby nauczyć się odpoczywać w pełni

– zaznaczyła.

Zgodziła się, że „detoksy smartfonowe” mają sens, jeśli traktowany jest jako eksperyment, w którym na przykład decydujemy, że przez cały weekend telefon służy tylko do dzwonienia.

Obserwowanie siebie, jak badacz, ale bez poczucia winy, może dać nam cenne wskazówki. Dlaczego teraz brakuje mi telefonu? Może mam wolny czas, ale nie wiem, co z nim zrobić? Może warto poszukać nowych sposobów na odpoczynek, zamiast sięgać po ekran – podsumowała.

Z danych GSMA, globalnej organizacji zrzeszającej operatorów telekomunikacyjnych, wynika, że w 2023 roku 55 proc. światowej populacji (około 4,3 mld osób) posiadało smartfona. Z kolei z internetu mobilnego korzystało 4,6 mld osób, co stanowiło 57 proc. całej populacji.

W ostatnim kwartale 2023 roku Polacy spędzali średnio 3 godziny i minutę dziennie korzystając z telefonów komórkowych, wynika z danych PBI. Prognozy na 2025 rok, zawarte w Ericsson Mobility Report, wskazują, że liczba użytkowników smartfonów wzrośnie do 5,28 miliarda, a liczba aktywnych urządzeń osiągnie 7,43 miliarda przy globalnej populacji wynoszącej około 8,3 miliarda.