„Pokój Tobie, Polsko! Ojczyzno moja!” – 38 lat od II pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny [ARCHIWALNE DŹWIĘKI]

38 lat temu Jan Paweł II rozpoczął II pielgrzymkę w ojczyźnie. Trwała ona osiem dni, od 16 do 23 czerwca 1983 roku, i była 18. zagraniczną podróżą papieża.

Przebiegała pod znakiem stanu wojennego, wprowadzonego przez komunistyczne władze 13 grudnia 1981 roku, a od pół roku zawieszonego.

Celem wizyty papieża były uroczystości jubileuszu 600-lecia Jasnej Góry, mottem zaś stały się słowa wypowiedziane przez Ojca Świętego zaraz po przylocie: „Pokój Tobie, Polsko! Ojczyzno moja!”.

Jan Paweł II odwiedził osiem miast – Warszawę, Niepokalanów, Częstochowę, Poznań, Katowice, Wrocław, Górę św. Anny i Kraków. Wygłosił 7 homilii i 42 przemówienia, beatyfikował Urszulę Ledóchowską, Adama Chmielowskiego i Józefa Kalinowskiego. Papież dwukrotnie rozmawiał z generałem Wojciechem Jaruzelskim i nieoficjalnie spotkał się w Tatrach z Lechem Wałęsą, przewodniczącym zdelegalizowanej Solidarności.

Pierwszego dnia pielgrzymki (16 czerwca) Jan Paweł II odprawił mszę świętą w archikatedrze św. Jana w Warszawie, gdzie został pochowany kardynał Stefan Wyszyński. Papież nie mógł przyjechać na pogrzeb Prymasa Tysiąclecia w 1981 roku, gdyż przebywał w szpitalu po zamachu na jego życie.

W homilii wygłoszonej w warszawskiej archikatedrze Jan Paweł II powiedział o kardynale Wyszyńskim, że „był mocny służbą – i tą swoją prymasowską służbą czynił mocnym Kościół i naród pośród dziejowych prób i doświadczeń”. Papież dodał, że prymas „uczył nas, swoich rodaków, prawdziwej wolności”:

17 czerwca w Warszawie Jan Paweł II modlił się przy urnie z sercem Jana III Sobieskiego w kościele ojców kapucynów przy ul. Miodowej. W świątyni byli obecni przedstawiciele środowisk twórczych, studentów, robotników i rolnikow. Papież spotkał się wówczas z księdzem Jerzym Popiełuszką oraz Barbarą Sadowską, matką Grzegorza Przemyka, zakatowanego miesiąc wcześniej przez funkcjonariuszy milicji.

Msza w Warszawie zgromadziła 1,5 miliona wiernych

Podczas mszy na stadionie X-lecia (obecnie Stadion Narodowy), gdzie zgromadziło się półtora miliona ludzi, Jan Paweł II nawiązując do rocznicy odsieczy wiedeńskiej, powiedział, że obecnie nie chodzi o zwycięstwo militarne, jak przed trzystu laty, ale o zwycięstwo natury moralnej:

⬆ Jan Paweł II i prymas Józef Glemp jadą w papamobile ulicą Żwirki i Wigury w Warszawie, 16 VI 1983 r., sygn. IPN BU-7-14-1-3. Fot. drugapielgrzymka.ipn.gov.pl

Jan Paweł II zaznaczył, że jako papież głęboko przeżywa doświadczenie polskie ostatnich lat, począwszy od sierpnia 1980 roku. Podkreślił, że warunkiem moralnego zwycięstwa jest przyjęcie odpowiedzialności.

Na zakończenie mszy na stadionie X-lecia, jej uczestnicy z wyciągniętymi w górę rękoma na znak zwycięstwa – palce w kształcie litery „V” – zaśpiewali pieśń „Boże, coś Polskę”, z charakterystycznym fragmentem: „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie”.

Jan Paweł II na Jasnej Górze

Na Jasnej Górze 18 czerwca wieczorem papież spotkał się z młodzieżą. Nawiązując do słów Apelu Jasnogórskiego, Jan Paweł II mówił o znaczeniu słowa „czuwam”:

⬆ Uroczysta Msza święta z udziałem Jana Pawła II (na podwyższeniu, 1P) na Jasnej Górze z okazji 600-lecia cudownego obrazu Madonny z Dzieciątkiem. Na podwyższeniu, obok Ojca Świętego metropolita krakowski kardynał Franciszek Macharski (2P) i prymas Polski kardynał Józef Glemp (3P), 19 VI 1983 r., fot. Stanisław Składanowski, IPN BU-7-14-13-297. Fot. drugapielgrzymka.ipn.gov.pl

Następnego dnia (19 czerwca) podczas uroczystości 600-lecia obecności w klasztorze na Jasnej Górze wizerunku Matki Bożej Częstochowskiej, Jan Paweł II wygłosił pamiętną homilię. Otwarcie mówił w niej o dążeniu do wolności. Nawiązał do swoich słów z pielgrzymki do Polski w 1979 roku, kiedy powiedział:

„Tutaj (na Jasnej Górze) zawsze byliśmy wolni”.

Jan Paweł II zostawił na Jasnej Górze, jako wotum Matce Bożej za ocalenie życia, pas sutanny, przestrzelony 13 maja 1981 roku podczas zamachu.

„Rzymianin” – kryptonim operacji SB w czasie pobytu papieża w Częstochowie

Według badań Instytutu Pamięci Narodowej, w czasie pobytu papieża w Częstochowie Służba Bezpieczeństwa prowadziła operację pod kryptonimem „Rzymianin”. W tym celu ściągnięto ponad 15 tysięcy funkcjonariuszy MO i SB z Częstochowy oraz innych jednostek w kraju. Aresztowano 24 działaczy byłego NSZZ „Solidarność” Regionu Częstochowa, przeprowadzono 386 rozmów operacyjnych.

Szerokim echem odbiła się homilia wygłoszona przez papieża 20 czerwca podczas mszy na dawnym lotnisku w Muchowcu pod Katowicami. Jan Paweł II przypomniał, że miłość jest większa od sprawiedliwości, a miłość społeczna, która spaja naród, przewyższa sprawiedliwość społeczną:

Papieskiej homilii słuchało ponad milion zgromadzonych ludzi. Jan Paweł II podkreślił znaczenie i wartość rodziny we współczesnym świecie.

Jan Paweł II przypomniał, że prawa człowieka mają pierwszeństwo przed kapitałem i produkcją. Równocześnie papież wskazał na potrzebę rzetelnej pracy i odnowy moralnej narodu.

Papież doktorem honoris causa UJ

Ostatnim miejscem papieskiego pielgrzymowania po kraju był Kraków. Tam, 22 czerwca, Jan Paweł II odebrał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, przyznany przez wszystkie wydziały tej uczelni.

Papież życzył uniwersytetowi, aby jego działalność służyła zwycięstwu niepodważalnych wartości.

Podczas mszy na krakowskich Błoniach 22 czerwca Jan Paweł II beatyfikował ojca Rafała Kalinowskiego i Brata Alberta – Adama Chmielowskiego. Jan Paweł II wezwał rodaków do strzeżenia wiary, która składa się na „historyczną substancję” narodu polskiego i jego tożsamość.

Po mszy papież odwiedził cmentarz wojskowy, gdzie zostali pochowani jego rodzice i członkowie rodziny, a następnie udał się do Mistrzejowic w Nowej Hucie, gdzie dokonał konsekracji kościoła pod wezwaniem św. Maksymiliana Marii Kolbego.

W homilii Jan Paweł II nawiązał do walki o wiarę mieszkańców Nowej Huty, zbudowanej według zamierzeń komunistycznych władz jako miejsce bez kościołów. Papież powiedział:

Podczas tej pielgrzymki nie zabrakło też spotkania z młodzieżą pod słynnym oknem przy Franciszkańskiej 3.

Jan Paweł II podkreślał, że spotkań z młodzieżą nauczył się w Krakowie, w okresie duszpasterstwa akademickiego i oazowego, a także na Franciszkańskiej. Mówił o tym, żartując, że młodzi ludzie mają udział w prawach autorskich do takich zgromadzeń. Poprzez dialog papież odpowiadał na egzystencjalne pytania, zadawane mu przez młodzież na całym świecie.

Na całej trasie pielgrzymki Ojca Świętego witały tłumy ludzi. Mimo wysiłków służb MSW, żeby nie dopuścić do wnoszenia na spotkania z papieżem transparentów Solidarności, było ich bardzo wiele, a Jan Paweł II zauważał je z aprobatą.

Najwięcej wiernych uczestniczyło we mszach świętych odprawionych przez papieża na warszawskim Stadionie X-lecia (obecnie Stadion Narodowy – półtora miliona ludzi i na krakowskich Błoniach – dwa i pół miliona osób.

Miesiąc po papieskiej pielgrzymce do ojczyzny, 22 lipca 1983 roku generał Wojciech Jaruzelski zniósł w Polsce stan wojenny.