11 kwietnia obchodzimy w Polsce Dzień Radia. Jego celem jest podkreślenie roli tego środka przekazu w naszym życiu.
Radio, choć ma wielu konkurentów, wciąż ma największy zasięg, dociera do najodleglejszych zakątków globu. Można go słuchać w domu, w samochodzie, w terenie, niemal wszędzie, zwłaszcza gdy dostęp do niego umożliwiają telefony komórkowe.
Radio służy komunikacji, edukuje i bawi. Pełni ważną funkcję jako środek wczesnego ostrzegania o zagrożeniach i katastrofach, a także przekazu informacji o nadchodzącej pomocy.
Wydarzyło się 11 kwietnia w 1923 roku
W lutym przypada Światowy Dzień Radia, dziś – polski odpowiednik tego święta. Data nie jest przypadkowa. To właśnie 11 kwietnia w 1923 roku Stowarzyszenie Radiotechników Polskich przyjęło dokument, w którym zawarło swoje opinie na temat wytycznych do ustawy radiotelegraficznej. Był to ważny krok na drodze rozwoju polskiej radiofonii.
Na pierwszą próbną audycję radiową trzeba było poczekać jeszcze dwa lata. Datę jej nadania ze stacji Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie – 1 lutego 1925 roku – uznaje się za początek polskiej radiofonii. Pół roku później, 8 sierpnia 1925 roku, oficjalnie powstała spółka „Polskie Radio”. Polskie Radio liczy zatem 98 lat.
Regularne nadawanie programu radiowego Polskie Radio rozpoczęło 26 listopada 1925 roku. Kilka miesięcy później, 18 kwietnia 1926, oddano do użytku Rozgłośnię Polskiego Radia w Warszawie. Z odbiorników popłynęły słowa „Halo, halo, Polskie Radio Warszawa…”.
Od stalowej taśmy do DAB+
Od tego czasu radio przeszło między innymi od nagrywania na stalowej taśmie do programu cyfrowego. Po przemianach demokratycznych 1989 roku przestało być monopolistą, pojawiły się nowe, niezależne stacje radiowe. Od 1994 roku Polskie Radio należy do Europejskiej Unii Nadawców – EBU. Od 2013 nadaje w technologii cyfrowej, a to oznacza najwyższą jakość dźwięku.
Dziś towarzyszy słuchaczom za pośrednictwem czterech ogólnopolskich programów – Pierwszego, Drugiego, Trzeciego i Polskiego Radia 24, które są dostępne na falach FM, w systemie DAB+ oraz w internecie. W ofercie są też – Polskie Radio dla Zagranicy, a także Czwórka, Polskie Radio Dzieciom, Polskie Radio Chopin i Polskie Radio Kierowców, nadające program od 2020 roku.
Dostępny jest także portal informacyjny Polskieradio24.pl, a na stronie Polskieradio.pl, oprócz informacji z anten i podcastów, są publikowane serwisy specjalne, poświęcone wybitnym postaciom i przełomowym wydarzeniom najnowszej historii. Wykorzystują one bogactwo radiowych zbiorów archiwalnych.
Radiowe archiwa pełne unikatowych nagrań
W radiowych archiwach są zgromadzone między innymi rejestracje Teatru Polskiego Radia, nagrania koncertowe, reportaże, wywiady, tysiące audycji, publikacji oraz materiały z Radia Wolna Europa. Zachowały się unikatowe nagrania głosów wybitnych Polaków, w tym Józefa Piłsudskiego, Józefa Becka, Karola Szymanowskiego czy Ignacego Jana Paderewskiego.
Od 24 lutego 2022 roku, kiedy Rosja zaatakowała Ukrainę, Polskie Radio solidarnie wspiera ten kraj oraz uchodźców, zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Publiczny nadawca prowadzi liczne akcje i działania na wszystkich swoich antenach, a także organizuje charytatywne koncerty i zbiórki pieniężne. W inicjatywy na rzecz Ukrainy włącza się też 17 rozgłośni regionalnych Polskiego Radia, organizując ponadto własne przedsięwzięcia.
Polskie Radio zaangażowało się w pomoc dla Ukraińców, przede wszystkim dostarczając rzetelne informacje i audycje w ich języku. Już 24 lutego 2022 roku – jako pierwszy nadawca w Polsce – rozpoczęło emisję specjalnych serwisów informacyjnych w języku ukraińskim. Od tej pory publiczne radio sukcesywnie poszerza ofertę skierowaną do obywateli Ukrainy przebywających w naszym kraju – we wszystkich dostępnych formach emisji, czyli na antenach swoich stacji, nadających w systemie FM oraz cyfrowo, a także w internecie.
Historia Polskiego Radia
Kiedy Polskie Radio rozpoczynało stałą działalność w 1925 roku audycji słuchało niespełna 5 tysięcy osób. Cały program był nadawany na żywo, głównie wieczorem. Większość czasu antenowego zajmowała muzyka. Okres międzywojenny to czas intensywnej radiofonizacji kraju. Przełomowy był rok 1935, kiedy wprowadzono wiele technicznych nowości, wśród nich zapis dźwięku na stalowej taśmie.
W latach 20. i 30. XX wieku Polskie Radio nadawało odczyty, audycje dla dzieci, komunikaty rolnicze, gospodarcze i meteorologiczne. Program wzbogacił się też o audycje literackie oraz słuchowiska. Codzienną praktyką stało się nagrywanie audycji, przedtem nadawanych wyłącznie na żywo. Pojawiła się też możliwość przeprowadzania transmisji z koncertów czy zawodów sportowych z różnych miejsc na świecie. Radio było nieodłączną częścią codziennego życia, szybsze niż prasa, trafiało też do osób, które nie potrafiły czytać.
Polskie Radio podczas II wojny światowej
Nie do przecenienia była rola Polskiego Radia we wrześniu 1939 roku. Ludność stolicy dowiadywała się o sytuacji w mieście i o postępach walk. Radio budowało też poczucie jedności
Podczas oblężenia w rozgłośni pracowało ponad sto osób z Warszawy, a także z rozgłośni regionalnych w Łodzi, Katowicach, Toruniu i Poznaniu. Radio umożliwiało docieranie z informacjami za linię frontu, między innymi do krajów okupowanych przez Niemcy, pełniło funkcje dywersyjne, podtrzymywało ducha oporu oraz wiarę w zwycięstwo.
Kiedy w pierwszych dniach wojny Niemcy zniszczyli radiostację w Raszynie, jej funkcję przejęła Warszawa II, nadająca od 7 do 23 września, między innymi słynne przemówienia prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego. Do 30 września emitowano jeszcze komunikaty na krótkofalówkach. 1 października 1939 roku Polskie Radio przeszło do konspiracji.
Po przejęciu rozgłośni władze niemieckie nakazały konfiskatę odbiorników i pod groźbą śmierci zakazały Polakom słuchania radia. W okresie okupacji majątek Polskiego Radia i zasoby zostały przejęte przez Niemców, częściowo wywiezione do III Rzeszy, a resztę celowo zniszczono – większość radiowych zbiorów, nagrań, archiwów i bibliotek.
Odbudowa od podstaw i czasy PRL
Wskutek tego, po wojnie radiofonia polska, jako jedyna na świecie, musiała być odbudowana od podstaw. Polskie Radio wznowiło działalność niedługo po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku.
W PRL komunistyczne władze wykorzystywały radio jako instrument propagandowy. Istotną rolę odegrały wtedy rozgłośnie zagraniczne, jak Radio Wolna Europa, które przekazywały obiektywne, nieocenzurowane informacje.
Radiofonia publiczna
Obecnie Polskie Radio wypełnia zadania radiofonii publicznej. Oferuje programy w zakresie: informacji, publicystyki, kultury, rozrywki, edukacji i sportu. Na radiowych antenach prezentowane są audycje muzyczne, programy popularnonaukowe, zdrowotne, społeczne, religijne i familijne. Publiczny nadawca współpracuje z 17 rozgłośniami regionalnymi.
Radio ma w swoich strukturach takie jednostki, jak Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie czy Studio Reportażu i Dokumentu. Dysponuje nowoczesnymi studiami nagraniowymi i koncertowymi, do których należą między innymi Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego, Studio Polskiego Radia im. Władysława Szpilmana oraz Muzyczne Studio Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej.
Polskie Radio przyznaje swoje nagrody. Są to prestiżowe Złote Mikrofony, wręczane od 1969 roku, oraz Mikrofony – Diamentowe i Honorowe. Do radiowych wyróżnień należą także Mateusze – nagrody Programu Trzeciego, Melchiory – dla najlepszych reportażystów, Splendory – przyznawane przez Teatr Polskiego Radia czy Srebrne Usta – dla polityków. Od 2017 roku są też wręczane Nagrody Sportowe Polskiego Radia im. Bohdana Tomaszewskiego.
Polskie Radio – jako instytucja – z okazji 80-lecia istnienia, w 2005 roku otrzymało Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz zostało uhonorowane Nagrodą Miasta Stołecznego Warszawy.