Transformacja energetyczna to szansa dla polskiej gospodarki, nie tylko na zarobek, ale również na skok technologiczny. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju dotuje badania mające kompleksowy wpływ na rozwój technologii związanych z OZE – powiedziała w rozmowie z PAP dr inż. Agnieszka Jakubiak z NCBR.
W Polsce w 2018 r. wskaźnik udziału energii ze źrodeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wzrósł w skali roku o 0,26 p.proc. do 11,16 %.
PAP: Czy sektor akademicki jest aktywny jeśli o chodzi o badania w dziedzinie OZE?
Agnieszka Jakubiak: Dopiero od tego roku dopuszczamy udział w naszym flagowym konkursie „Szybka Ścieżka” jednostki akademickie jako równorzędnych partnerów biznesu, w roli członka konsorcjum przemysłowo-naukowego. Dotychczas w tym konkursie mogli brać udział tylko przedsiębiorcy, a uczelnie wyższe i ich jednostki organizacyjne występowały jako podwykonawcy. Wynikało to z przyjętego założenia, by wypracowane w ramach dofinansowania z NCBR rozwiązania były bezpośrednio wdrażane. Taki sposób wnioskowania miał naturalnie narzucić przedsiębiorcom kooperację z jednostkami badawczymi, ponieważ sami bardzo często w swoich firmach nie mają rozwiniętych działów badań i rozwoju.
PAP: Czy projekty związane z energetyką i OZE to znaczący fragment działalności NCBR?
A. J.: Centrum finansuje ponad 300 projektów dot. energetyki. W dotychczasowych programach od 2011 do połowy 2019 r. wartość projektów dotyczących energetyki dofinansowanych przez NCBR wyniosła ponad 2 mld 100 mln zł, z czego Centrum dofinansowało je kwotą ponad 1 mld 500 mln zł. Skupionych tylko i wyłącznie na OZE było 35 projektów, na łączną kwotę ponad 150 mln zł, z czego dofinansowanie NCBR to blisko 105 mln zł. Nie uwzględnia to dużej części projektów sfinansowanych przez Centrum, a dotyczących energii odnawialnej, gdzie wnioskodawcy nie koncentrowali się tylko na OZE, ale wyniki badań będą miały zastosowanie w tym sektorze.
PAP: W jaki sposób innowatorzy z branży OZE mogą aplikować o środki?
A. J.: Projekty w segmencie energetyki i ciepłownictwa są finansowane m.in. z „Szybkiej Ścieżki”. Główny konkurs w tej formule, który nie ma ograniczeń tematycznych, przeznaczony jest zarówno dla małych i średnich przedsiębiorstw, jak i dużych firm oraz konsorcjów, w których jest miejsce dla jednostek naukowych. Duże firmy i konsorcja mogą liczyć na dofinansowanie kosztów kwalifikowanych od 2 mln zł, a MŚP od 1 mln zł. Obecnie trwa drugi nabór wniosków, który zakończy 16 grudnia 2019 r. Budżet tego konkursu to 1 mld 100 mln zł.
W ramach „Szybkiej Ścieżki” ogłosimy również konkurs dedykowany innowacjom związanym z urządzeniami grzewczymi. Nabór wniosków rozpocznie się 9 grudnia br. i potrwa do 31 marca 2020 r. Zakres tematyczny obejmuje m.in. konstrukcje i instalacje związane z urządzeniami, mającymi zastosowanie w procesie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych: pompy ciepła, kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne oraz systemy automatyki i sterowania, umożliwiające współdziałanie urządzeń tradycyjnych z OZE. Budżet konkursu to 200 mln zł.
⬆ Energia ze źródeł odnawialnych to energia uzyskiwana z naturalnych procesów przyrodniczych, stanowiąca alternatywę dla tradycyjnych, nieodnawialnych nośników energii wytwarzanych z paliw kopalnych.
W Polsce źródłami odnawialnymi wykorzystywanymi do produkcji energii są: promieniowanie słoneczne (przetwarzane na ciepło lub energię elektryczną), wiatr, woda, stała biomasa, biogaz i biopaliwa ciekłe, a także zasoby geotermalne.
Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (OZE) przyczynia się do zmniejszenia oddziaływania na środowisko naturalne poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych.
W Polsce w 2018 r. wskaźnik udziału energii ze źrodeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wzrósł w skali roku o 0,26 p.proc. do 11,16 %.
PAP: Czy to jedyna droga do dofinansowania, którą mogą wybrać podmioty zainteresowane OZE?
A. J.: Realizujemy wspólne przedsięwzięcie z województwem śląskim „Silesia pod błękitnym niebem”, gdzie jednym z obszarów tematycznych są „Technologie i innowacyjne rozwiązania w dziedzinie energetyki i zielonej gospodarki”. W ramach tej inicjatywy możliwe jest finansowanie technologii i rozwiązań służących do pozyskiwania i magazynowania energii z OZE, systemów do monitorowania i zarządzania energią pozyskaną z alternatywnych źródeł, czy dotyczące sektora biopaliw. Nabór wniosków wystartował 30 września i potrwa do 29 stycznia 2020 r. NCBR przeznaczyło na realizację tego przedsięwzięcia 43 mln zł.
PAP: Czy w pozostałych konkursach NCBR twórcy rozwiązań OZE mają szansę pozyskać środki?
A. J.: Warto również wspomnieć o programach, które NCBR realizuje w nowych trybach zamówień publicznych: partnerstwie innowacyjnym lub zamówieniu przedkomercyjnym (PCP – pre-commercial procurement). W ramach tzw. PCP realizujemy program dotyczący energii i elektromobilności czyli „Magazynowanie Wodoru”. Celem jest tu stworzenie efektywnego, taniego i przede wszystkim bezpiecznego zasobnika wodoru do zastosowania w urządzeniach mobilnych. Obecnie realizujemy drugą fazę tego programu, w której bierze udział 5 podmiotów. Program będzie realizowany do 2021 r., a jego budżet to ponad 32 mln zł.
Inne przedsięwzięcie to program strategiczny „Nowoczesne technologie materiałowe – TECHMATSTRATEG”, którego trzecia edycja właśnie się rozpoczęła. Wśród obszarów tematycznych konkursu znajdują się: technologie materiałów fotonicznych i nanoelektronicznych oraz technologie materiałów stosowanych do magazynowania i przesyłu energii. Wnioski będzie można składać od 30 grudnia tego roku do 30 marca 2020 r., budżet konkursu to aż 197 mln zł.
PAP: Czy NCBR ma furtkę dla naukowców, którzy by chcieli samodzielnie i bez wsparcia uczelni czy przedsiębiorstwa starać się o środki?
A. J.: Tak, ruszyliśmy z zupełnie nową inicjatywą: konkursem „Wielkie Wyzwanie”. Dotyczy on stworzenia projektu kompaktowego urządzenia do produkcji prądu z energii wiatrowej razem z magazynem energii. Do udziału w tym wyzwaniu badawczym i technologicznym zapraszamy szerokie grono uczestników: od naukowców i przedsiębiorców, przez studentów i studenckie koła naukowe, po „garażowych” wynalazców i pasjonatów. W finale konkursu wyłonimy zwycięzcę, który wygra milion złotych. To nowa formuła, z minimalną ilością formalności, do tej pory w Polsce niestosowana.
PAP: A co ze startupami, które mają dobre pomysły, które można zastosować w rozwoju OZE?
A. J.: NCBR jest współzałożycielem m.in. dwóch funduszy corporate venture capital, które w związku z celami strategicznymi spółek energetycznych – dawców kapitału dla tych funduszy – koncentrują się na startupach związanych z rynkiem energii. Wraz z Polskim Funduszem Rozwoju oraz firmami energetycznymi powołaliśmy: EEC Magenta oraz SpeedUp Energy Innovation. EEC Magenta utworzony przez NCBR, PFR i Tauron ma inwestować w projekty innowacyjnych rozwiązań dla energetyki, które odpowiadają na wyzwania rynkowe z obszarów działalności Grupy TAURON. Fundusz zainwestował już m.in. 13 mln zł w firmę Reliability Solutions (RS) specjalizującą się w przewidywaniu awarii i minimalizowaniu ich skutków. Drugi z funduszy: SpeedUp Energy Innovation, utworzony został przez NCBR i PFR razem z PGE. Jego celem jest inwestowanie w startupy znajdujące się w zaawansowanej fazie wzrostu i ekspansji, zajmujące się digitalizacją, magazynowaniem energii, elektromobilnością, cyfryzacją kontaktu z klientem oraz technologią big data.