Według szacunków rocznie w Polsce na śmietnik trafia ok. 9 mln ton żywności, co oznacza 235 kg jedzenia w przeliczeniu na statystycznego mieszkańca naszego kraju. Czy nowe prawo poprawi tę statystykę i przełoży się także na gospodarstwa domowe, gdzie żywności marnuje się najwięcej?
19 sierpnia br. prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ustawa przewiduje m.in. obowiązek przekazywania przez sklepy nieodpłatnie niesprzedanej żywności na cele charytatywne.
Zgodnie z ustawą sklepy powyżej 250 m kw., których połowa przychodów pochodzi ze sprzedaży żywności, będą musiały zawierać z organizacjami pozarządowymi umowy na nieodpłatne przekazanie niesprzedanej żywności. Chodzi przede wszystkim o produkty, które zostały wycofane ze sprzedaży ze względu na wady ich wyglądu bądź opakowań. Wyjątek stanowią napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. oraz napoje alkoholowe będące mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc.
Ustawa stanowi ponadto, że dwa lata od dnia wejścia w życie nowych przepisów obowiązki te dotyczyć będą jedynie sprzedawców prowadzących sklepy o powierzchni większej niż 400 m kw.
Sprzedawcy będą musieli też zawrzeć pierwszą umowę z organizacją pozarządową, która zagospodaruje żywność, w terminie pięciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Zgodnie z ustawą sprzedawcy będą płacili 10 groszy za 1 kg marnowanej/wyrzucanej żywności.
Sprzedawcy żywności będą musieli także prowadzić w sklepach kampanie edukacyjno-informacyjne skierowane do konsumentów na temat racjonalnego gospodarowania żywnością. Będą one musiały być prowadzone przynajmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie. Na takie akcje informacyjne będzie można przeznaczyć nie więcej niż 20 proc. środków pochodzących z opłaty za marnowanie żywności. Opłaty za marnowanie żywności będą pomniejszone przez sprzedawców o koszty poniesione na takie kampanie.
Ustawa przewiduje również kary finansowe m.in. za brak umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności. Jeżeli tak się stanie, sprzedawca zapłaci 5 tys. zł grzywny. Nie będzie ona jednak obowiązywała, jeżeli sprzedawca żywności wykaże, że nie było możliwe zawarcie takiej umowy z organizacją pozarządową na terenie powiatu, w którym prowadzi swoją działalność.
Przyjęcie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności było długooczekiwane przez działające w Polsce Banki Żywności. Jak mówił jeszcze na etapie prac legislacyjnych Marek Borowski, prezes zarządu Federacji Polskich Banków Żywności, to bardzo potrzebna zmiana, która może przynieść zmianę konsumenckich nawyków i pobudzić aktywność lokalną w wielu środowiskach:
„Banki Żywności popierają ustawę. Projekt ma za zadanie przeciwdziałać marnowaniu jedzenia w handlu, ale również budować świadomość problemu marnowania żywności w społeczeństwie. Prawdą jest, że choć sklepy marnują stosunkowo najmniej w całym łańcuchu, to jednak w największym stopniu odpowiadają za kreowanie konsumenckich postaw. Żywność z sieci jest łatwa do zidentyfikowania i wdrożenie ustawy może wzmocnić rozwój aktywności lokalnej. Sklepy też utrzymują ścisły kontakt z konsumentami i na tym etapie można dużo zrobić edukacyjnie dla obszaru należytego gospodarowania żywnością”.
Nowe prawo ma wejść w życie 14 dni od jego ogłoszenia.