Darmowe przejazdy na terenie Polski, także loty samolotem, diety, ryczałt na prowadzenie biur poselskich – to niektóre z przywilejów przysługujących posłom i senatorom. Chroni ich też immunitet – nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za działalność w związku ze sprawowaniem mandatu.
Posłowie i senatorowie otrzymują uposażenie poselskie – obecnie 12 tys. 826,64 zł brutto. Posłowie pełniący funkcję przewodniczącego komisji dostają dodatkowo 20 proc. uposażenia, a wiceprzewodniczący – 15 proc. Dodatkowe 10 proc. uposażenia przysługuje zaś posłom, którzy są przewodniczącymi stałych podkomisji.
Uposażenie nie przysługuje parlamentarzystom, którzy osiągają dochody poza wykonywaniem funkcji poselskich (oprócz działalności podlegającej prawu autorskiemu). Każdemu posłowi, który nie został wybrany na następną kadencję, przysługuje natomiast jednorazowa odprawa w wysokości trzech uposażeń.
Posłowi i senatorowi przysługują także pieniądze na pokrycie wydatków poniesionych w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju, czyli dieta parlamentarna. Obecnie wynosi ona 4 tys. 8,33 zł brutto.
Szef Kancelarii Sejmu Jacek Cichocki przekazał podczas posiedzenia komisji regulaminowej, że w projekcie budżetu Kancelarii Sejmu na 2025 r. zaplanowano wzrosty wynagrodzeń wszystkich pracowników Kancelarii, a także posłów. Jak zaznaczył, ogólny wzrost wydatków Kancelarii Sejmu w 2025 r. w porównaniu z 2024 r. wyniesie ok. 80 mln zł, czyli będzie to o 11,6 proc. więcej.
Zarówno posłowie, jak i senatorowie mają również prawo do bezpłatnego przejazdu środkami publicznego transportu zbiorowego i przelotów na terenie kraju, a także do bezpłatnych przejazdów środkami publicznej komunikacji miejskiej.
Posłowie otrzymują także pieniądze na prowadzenie biur poselskich. Ryczałt wynosi 22 tys. 200 zł miesięcznie. Poseł z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności może wystąpić do marszałka Sejmu z wnioskiem o podwyższenie tej kwoty – o nie więcej niż 50 proc.
Projekt budżetu Kancelarii Sejmu na 2025 r. przewiduje zwiększenie ryczałtów na prowadzenie biur poselskich o 4,1 proc., czyli o 900 zł. W ocenie Jacka Cichockiego pieniądze te „pozwolą zwiększyć wynagrodzenie pracownikom, którzy obsługują pracę posłów w terenie lub w klubach parlamentarnych”.
Kancelaria Sejmu poinformowała, że z ryczałtu mogą być pokrywane m.in. wydatki na wynagrodzenia pracowników biur poselskich, tłumaczenia, ekspertyzy i opinie sporządzane bezpośrednio u wybranych ekspertów, usługi telekomunikacyjne związane z wykonywaniem mandatu poselskiego i przejazdy posła samochodami w związku z wykonywaniem mandatu. Ryczałt może być też przeznaczony na pokrycie wydatków bieżących na utrzymanie i opłacenie lokalu, w którym znajduje się biuro poselskie.
Pieniądze na prowadzenie biura nie mogą być natomiast wykorzystywane na finansowanie działalności partii, organizacji społecznych, fundacji ani działalność klubów i kół poselskich i parlamentarnych. Nie można ich również przeznaczyć na finansowanie działalności charytatywnej ani na prowadzenie kampanii wyborczej.
Każdy poseł i senator chroniony jest immunitetem. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem. Natomiast w razie naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
Sejm lub Senat po zasięgnięciu opinii komisji regulaminowej głosuje nad uchyleniem immunitetu posła. Poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej tylko za czyn wskazany we wniosku, który był podstawą wyrażenia zgody przez Sejm lub Senat. Pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności za inny czyn wymaga odrębnej zgody Sejmu lub Senatu. Poseł może też sam wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.
Według konstytucji poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Posłom niezameldowanym w Warszawie przysługuje zakwaterowanie w Domu Poselskim. W razie braku możliwości zakwaterowania w nim, posłowie mogą zapewnić sobie nocleg we własnym zakresie, ale jego cena nie może przekroczyć kosztu zakwaterowania w Domu Poselskim, który wynosi 4 tys. zł miesięcznie lub 133 zł za dobę hotelową.
Cichocki podał na posiedzeniu komisji regulaminowej, że budżet Kancelarii Sejmu na 2025 r. ma wynieść 854 mln 258 tys. zł.
W tym roku każdy klub dostanie też dodatkowe pieniądze na zatrudnienie w klubach poselskich ekspertów do sporządzania oceny skutków regulacji. Wymaga tego nowy Regulamin Sejmu.