Rzecznik prezydenta RP Błażej Spychalski, pytany o ewentualny postęp w sprawie ekshumacji szczątków polskich ofiar na Ukrainie z czasów II wojny światowej, oświadczył, że „w tym zakresie wiele się zmieniło”. Zaznaczył, że szczegółowo poinformuje o tym prezes IPN.
Prezydenci Polski i Ukrainy, Andrzej Duda i Wołodymyr Zełenski w deklaracji podpisanej w poniedziałek w Kijowie podkreślili potrzebę zapewnienia możliwości poszukiwań i ekshumacji ofiar konfliktów i politycznych represji XX w.
Spychalski pytany o ewentualne ekshumacje polskich ofiar na Ukrainie z czasów II wojny światowej i o to, czy padły tu konkretne deklaracje, rzecznik prezydenta powiedział, że „w tym zakresie wiele się zmieniło”. „Ale myślę, że szczegółowo będzie o tym informował prezes IPN Jarosław Szarek” – podkreślił.
Wcześniej sprawa prowadzenia przez polski IPN poszukiwań na terenie Ukrainy szczątków ofiar z okresu II wojny światowej była omawiana m.in. podczas ubiegłorocznej oficjalnej wizyty prezydenta Zełenskiego w Polsce i jego rozmów z prezydentem Dudą. Pod koniec sierpnia 2019 r. Zełenski mówił w Warszawie, że gotów jest odblokować prace poszukiwawcze na Ukrainie i wyraził nadzieję, iż strona polska uporządkuje ukraińskie miejsca pamięci w Polsce. Zełenski zaproponował też Dudzie zbudowanie na granicy Ukrainy i Polski „wspólnego memoriału pojednania”.
Od czasu deklaracji prezydenta Ukrainy specjaliści IPN, pracujący pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka, zbadali tylko – w listopadzie 2019 r. – miejsca we Lwowie, gdzie znajdują się szczątki polskich żołnierzy-obrońców miasta we wrześniu 1939 r. Wnioski IPN do ukraińskich władz dotyczyły jednak również innych miejsc np. w Kostiuchnówce, gdzie znajdują się mogiły polskich legionistów. Specjaliści IPN zamierzają także przeprowadzić badania w dawnej Hucie Pieniackiej, gdzie do tej pory znajdują się szczątki polskich ofiar zbrodni z 28 lutego 1944 r., dokonanej przez ukraińskich żołnierzy z Dywizji SS „Galizien”, wspieranych przez UPA.
Tego dnia ukraińscy żołnierze 4. Galicyjskiego Pułku Ochotniczego SS (złożonego z ochotników do Dywizji SS „Galizien”), dowodzeni przez niemieckiego dowódcę oraz wspierani przez oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) i członków paramilitarnego oddziału ukraińskich nacjonalistów, dokonali pacyfikacji polskiej ludności – mężczyzn, kobiet i dzieci.
Według szacunków ze śledztwa IPN zginęło wówczas ok. 850 osób. W Hucie Pieniackiej znajdowali się również ci Polacy, którzy uciekli z innych miejscowości w obawie przed mordami, dokonywanymi przez ukraińskich nacjonalistów i wspierających ich chłopów.