Uproszczenie procedur spadkowych, ale i możliwość wyłączenia z dziedziczenia tych, którzy na spadek nie zasłużyli bo np. zaniedbywali swoich rodziców czy swoje dzieci. Prawnicy zmian w prawie spadkowym nie nazywają rewolucyjnymi, ale na pewno bardzo ważnymi pod kątem przejrzystego orzecznictwa.
Zasadniczo nowelizacja ma na celu rozwiązanie problemów występujących w praktyce stosowania przepisów z zakresu prawa spadkowego skutkujących wzrostem liczby rozpatrywanych spraw. Założeniem zmian jest też skrócenie czasu trwania postępowań spadkowych.
– Konflikty rodzinne dotyczące spadków i dziedziczenia to jeden z najczęstszych tematów spraw rodzinnych, z jakimi spotykają się prawnicy w Polsce. Nie da się ukryć, że sprawy dotyczące tego, komu należy się spadek, a kto na niego nie zasługuje, bo przykładowo zaniedbywał swoje obowiązki należą do tych bardziej skomplikowanych i wymagających głębszej analizy sądowej
– przyznaje mec. Marek Jarosiewicz, wspólnik w kancelarii Wódkiewicz & Sosnowski.
Niegodne dziedziczenie
Zmiany, które weszły w życie 15 listopada przez prawników oceniane są jednoznacznie pozytywnie. Dotyczą one przede wszystkim uznania spadkobiercy za „niegodnego dziedziczenia”. Nowe przypadki poszerzają spektrum sytuacji, które mogą być kwalifikowane pod tą definicję, co znacząco ułatwi rzecznictwo.
Dotychczas wspomniana „niegodność” wynikała np. z popełnienia przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Teraz mówi się np. o chronicznym zaniedbywaniu obowiązków względem spadkodawcy. Mowa np. o niewywiązywaniu się z obowiązków rodzicielskich czy obowiązków alimentacyjnych. Innym przykładem może być uchylanie od obowiązków pieczy nad spadkodawcą. Prawnicy zaznaczają jednak, że nie chodzi tylko o relacje rodzic-dziecko, ale także relacje wynikające z obowiązków małżeńskich.
– To ewolucja oparta na zmianach ułatwiających postępowanie przed sądem. Przesłanka „niegodnego dziedziczenia” została rozszerzona o spektrum spraw, które bardzo często były rozpatrywane przed sądem, mowa np. o braku spełniania obowiązku alimentacyjnego – mówi mec. Marek Jarosiewicz, adwokat. – Jeżeli mąż nie opiekuje się chorą żoną również może być uznany za niegodnego dziedziczenia
– dodaje mecenas.
Odrzucenie lub przyjęcie spadku
– Uproszczona zostaje także procedura dotycząca możliwości składania oświadczeń o odrzuceniu lub przyjęciu spadku. Ustawa przewiduje na to termin półroczny. Często było w tym terminie ciężko się wyrobić ze względu na rozwlekłość procedur. Teraz wystarczy w ciągu sześciu miesięcy wysłać pismo do sądu z wnioskiem o odebranie oświadczenia. To ważna sprawa, która wychodzi naprzeciw oczekiwaniom spadkobiorców, którzy mają skomplikowaną sytuację rodzinną
– przyznaje mecenas Marek Jarosiewicz.
Ułatwione będzie także odrzucanie spadków w przypadku małoletniego dziecka. Teraz nie będzie już konieczna zgoda sądu rodzinnego. W takich sytuacjach jeżeli rodzic dziecka odrzuca spadek, to nie będzie wymagane by dziecko zrobiło to również. To nastąpi automatycznie.
Zawężenie grupy spadkobierców
Nowelizacja zmienia tzw. trzecią grupę spadkową – dziadków spadkodawcy, a także ich zstępnych, czyli potomków. Zgodnie z nowelą krąg spadkobiorców zostanie w tej grupie zawężony do dziadków, rodzeństwa rodziców spadkodawcy oraz ich zstępnych. W związku z tym wyłączeni od dziedziczenia zostaną dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia, które – według autorów przepisów – często nie utrzymują relacji ze spadkodawcą. Zmiana dostosuje więc prawo spadkowe do istniejących wzorców relacji rodzinnych.
– Skróci to także czas trwania postępowań i ograniczy potrzebę poszukiwania z urzędu przez sąd i wzywania na rozprawę dalszych krewnych spadkodawcy. Nie będzie już potrzeby długotrwałego poszukiwania dalekich krewnych osoby zmarłej, którzy często nawet nie zdawali sobie sprawy z jej śmierci. Efektem nowych przepisów będą więc znacznie szybsze postępowania spadkowe
– uzasadnili autorzy.
Przepisy przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości Sejm przyjął 16 czerwca br. Potem Senat wprowadził poprawki, które Sejm częściowo uwzględnił 28 lipca. Doprecyzowano wtedy na przykład, że składane przez rodzica w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za założenie fałszywego oświadczenia. Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację 2 sierpnia br.