Rozpoczynamy cykl tekstów poświęconych dochodom gmin lubuskich. Wiedza o rzeczywistym kształtowaniu się wysokości dochodów do gminnych budżetów pozwoli urealnić debatę o finansowym stanie budżetów gmin. Umożliwi też weryfikację informacji podawanych w przestrzeni publicznej przez strony politycznego sporu.
Zaczniemy od informacji najbardziej ogólnych czyli od dochodów budżetowych łącznych wszystkich gmin lubuskich. I aby uniknąć nadmiaru informacji zaprezentujemy dane na wykresach.
Wykaz obejmuje lata od 2004 czyli rok wstąpienie Polski do UE do 2021, jako, że dane z roku 2022 znane będą w marcu 2023. Dużymi niebieskimi kropkami zaznaczone zostały lata wyborów samorządowych (2006, 2010, 2014, 2018). Dużymi czerwonymi kropkami oznaczono początki perspektyw budżetowych UE (2007, 2014). Na osi lat zaznaczone także w latach wyborów parlamentarnych nazwę ekipy rządzącej (2005 – PiS – LPR – Samoobrona; 2007 – PO – PSL; 2011 – PO – PSL; 2015 – PiS; 2019 – PiS).
Wykres przedstawiający sumę dochodów budżetowych gmin lubuskich (kolor niebieski) pokazuje systematyczny ich wzrost. W roku 2004 suma ta wynosiła 1 770 mln złotych, zaś w roku 2021 było to 6 715 mln złotych. Zatem spory wzrost bo około 4 krotny. Czy jest to efekt funduszy unijnych, na razie pozostawmy bez odpowiedzi.
Widoczne na wykresie przyspieszenie wzrostu dochodów budżetowych gmin zaczynające się w roku 2015 zsynchronizowane z objęciem przez PiS rządów w Polsce, w liczbach można ująć następująco. Otóż w latach 2004 – 2015 (11 lat) wzrost ten wyniósł od 1 770 mln zł do 3 756 mln zł (2 056 mln zł), czyli 187 mln zł średnio na rok, zaś w latach 2015- 2021 (6 lat) wzrost wyniósł od 3756 mln zł do 6 715 mln zł (2 959 mln zl) czyli 493 mln zł na rok.
Źródeł tego wzrostu jest kilka, ale na razie nie będziemy tego analizować, bowiem z reprezentowanych danych wynika, że tempo wzrostu gminnych budżetów aktualnie wynosi mniej więcej 12% rocznie zaczynając od roku 2015.
Istotną kwestią samorządowych budżetów jest pytania jaką część wpływów budżetowych stanowią dochody własne, a więc to co gmina potrafi sama zarobić. Wartość tych wpływów demonstruje na wykresie linia czerwona. Widać wyraźnie, że udział dochodów własnych w gminnych budżetach maleje. Oznacza to tylko tyle, że budżety gmin coraz mniej są samodzielne finansowo, że gminy coraz mniej potrafią zarobić na siebie.
Udział dochodów własnych w budżetach gmin lubuskich powoli i sukcesywnie maleje, co oznacza coraz większą niesamodzielność finansową gmin. Z matematycznego uśrednienia jest to spadek ok 0,2 % rocznie. Widać też gwałtowny spadek udziału dochodów własnych zaczynający się w roku 2015, czyli roku początku rządów PiS. Podobnie szybki spadek zaczął się w 2007, czyli w roku objecie rządów w Polsce przez koalicję PO-PSL.
Powyższe prezentacje nie mają charakteru analizy i dalecy jesteśmy od wyciągania jakichkolwiek wniosków. Trudno bowiem dopatrzyć się ścisłego związku sumy gminnych budżetów od z funduszami unijnymi lub polityka rządu, ale wpływu takiego wykluczyć się także nie da.
To, co wydaje się bezdyskusyjne, to fakt, że gminne budżety rosną w relatywnie szybkim tempie. Z danych wynika, że jest ro wzrost rok do roku na poziomie 6-7%. W okresie 2004-2021 inflacja w Polsce wahała się w granicach -2% – +4%. Zatem przyrosty dochodów budżetowych były realnie wyższe.