XVIII
KONKURS MUZYKI LUDOWEJ
XV Szlak Koźlarski im. T. i W. Brudłów
8-9 VI 2019
(Kopanica, Region Kozła – Wielkopolska)
***
DUDY I KOZŁY – z mroku niewoli ku jutrzence wolności
Wydarzeniem historycznym, brzemiennym w skutki, był 1. Konkurs Muzyki Ludowej w Kopanicy 20 czerwca 1937 r. (z udziałem 10 groczy: koźlarzy, dudziarza, skrzypków od Zbąszynia po Kaszczor), na zakończenie badań terenowych etnomuzykologów z Poznania (prof. Łucjan Kamieński, Jadwiga Pietruszyńska, Marian Sobieski), z czynnym udziałem ks. Edmunda Majkowskiego, miejscowego badacza, regionalisty i archiwisty (związanym m. in. z Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu). Dyplom z tegoż Konkursu oraz stare fotografie (obecnie w zb. poznańskiego Muzeum Instrumentów Muzycznych), stały się inspiracją do reaktywacji tegoż Konkursu w 2003 roku z udziałem miejscowych samorządów (do tej pory było ich 16 edycji powojennych). Idea ta została poszerzona w 2005 r. o Szlak Koźlarski im. Tomasza i Walentego Brudłów (zwycięzcy KML w 1937 r), poszerzona o warsztaty i wystawy. Zwieńczeniem Szlaku jest Dudziarski Piknik-wokół Wąchabskiego Wesela, z udziałem mieszkańców i turystów.
Wsparcie ze strony innych samorządów (Siedlec, Wolsztyn, Poznań – od 2007 r.) czy funduszy UE (Erasmus+ 2016, IMiT 2017) umożliwiło zaproszenie kapel dudziarskich z innych regionów czy krajów (Podhale, Czechy, Słowacja, Białoruś, Bułgaria, Belgia, Szkocja, Gruzja).
Zasadniczym elementem jest Konkurs Muzyki Ludowej (ostatnio – dla mistrzów z uczniami), wędrówka Szlakiem Koźlarskim po regionie dawnego pogranicza polsko-niemieckiego (z udziałem kapeli z zagranicy, gdzie odbywają się spotkania z mieszkańcami w miejscach związanych z tradycjami dudziarskimi i z Powstaniem Wielkopolskim – czasem są to wesela, zabawy czy inne uroczystości lokalne). Zakończeniem jest spotkanie w Kopanicy, pod kościelnym murem, gdzie na zdjęciach uwieczniono uczestników w 1937 r..
W tym roku projekt ten ma szczególną wymowę – 100-lecie zakończenia zwycięskich walk Powstania Wielkopolskiego i ustanowienia granicy z Niemcami. Wzięli w nich udział także muzycy ludowi, którzy wraz z miejscową ludnością manifestowali swą polskość przed Aliancką Komisją wytyczającą granicę Polski z Niemcami przed traktatem wersalskim (np. Wielka Wieś – czerwiec 1919). Efektem tego było podzielenie ziem dzisiejszego Regionu Kozła, zamieszkałych przez Polaków nie uległych germanizacji i wynarodowieniu, których zachodnie wioski zostały po niemieckiej stronie granicy, a wschodnie włączono do odradzającej się Polski. Symbolem polskiej tożsamości mieszkańców tych terenów był kozioł biały z czerwoną kryzą (barwy narodowe) oraz związane z tym pieśni, tańce, obyczaje i tradycje. Wyznacznikiem zachowania nierozerwalności tych ziem byli muzycy ludowi (koźlarze, dudziarze, skrzypkowie, klarneciści), a zwłaszcza bracia: Tomasz z polskiego Wąchabna i Walenty z niemieckiego wówczas Alt Kramzig, zwycięzcy 1. Konkursu Muzyki Ludowej w Kopanicy (1937), granicznego dawniej miasteczka II Rzeczpospolitej.
Z kolei Szlak Koźlarski Braci Brudłów (m. in. z Przystankiem u Jadwigi w Nowym Kramsku czy Bryczką Literatów na Liniach), biegnący po obu stronach dawnej granicy polsko-niemieckiej, nawiązuje do “wędrówek groczy za chlebem czy guli wesołości” (wesela, chrzciny, zabawy, wieńce) na polską czy niemiecką stronę. Na zakończenie tegorocznej edycji Konkursu wręczona zostanie Nagroda im. Ks. Kan. Edmunda Majkowskiego, w 85. rocznicę objęcia parafii w Kopanicy – jej celem jest promowanie osób zasłużonych dla lokalnych tradycji kozła i dud
Ważnym wydarzeniem było wpisanie przez Ministra Kultury „Tradycji dudziarskich w Wielkopolsce” na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego NID (31.07.2017), co jest szczególnym przejawem docenienie dudziarskiego folkloru w skali kraju. Potwierdzeniem tego jest uznanie kopanickiego Konkursu za zalążek Festiwalu Kapel i Śpiewaków w Kazimierzu (prof. P. Dahlig, 2016).
Z wiwatem od Poznania !
Janusz Jaskulski
