67 proc. ankietowanych Polaków traktuje Wielkanoc jako święto rodzinne. Dla 51 proc. to przeżycie religijne. Podobny odsetek respondentów uznaje ją przede wszystkim za miłą tradycję – wynika z najnowszych danych CBOS.
Przeżywanie świąt wielkanocnych zależy przede wszystkim od religijności badanych. Ci, którzy częściej uczestniczą w praktykach religijnych, w większości jako drugi najważniejszy wymiar świąt wskazują doświadczenie religijne. Z koli biorący w nich udział rzadziej traktują je miłą tradycję – wynika z badań CBOS.
Ankietowani w ogóle nieuczestniczący w praktykach religijnych relatywnie częściej traktują Wielkanoc jako przerwę w pracy i okazję do wypoczynku (20 proc.), do spotkań z przyjaciółmi (18 proc.).
Sposób przeżywania świąt wielkanocnych właściwie nie zmienił się od roku 1994, kiedy rozpoczęły się tego rodzaju badania. Zawsze były one postrzegane przede wszystkim jako święto rodzinne, a rzadziej jako przeżycie religijne lub miła tradycja.
Zapytano respondentów o tradycje wielkopostne i wielkanocne kultywowane do dziś w rodzinach. Jeśli chodzi o indywidualne praktyki religijne najbardziej rozpowszechnione jest zachowanie postu w Wielki Piątek (85 proc.), a w dalszej kolejności przystąpienie do spowiedzi wielkanocnej (69 proc). i posypanie głowy popiołem w Środę Popielcową (66 proc.). Ponad połowa ankietowanych twierdzi także, że bierze udział w kościelnych obchodach Triduum Paschalnego (58 proc.), w drodze krzyżowej lub gorzkich żalach (53 proc.) oraz w rekolekcjach wielkopostnych (51 proc). Niewiele mniej (46 proc.) deklaruje, że uczestniczy w rezurekcji – mszy zamykającej Triduum Paschalne – wynika z danych CBOS.
Co interesujące, zachowanie postu w Wielki Piątek jest tradycją praktykowaną nawet przez znaczący odsetek badanych nigdy nieuczestniczących w praktykach religijnych (40 proc.) oraz przez zdecydowaną większość respondentów biorących w nich udział tylko kilka razy w roku (80 proc.).
Deklarowany poziom uczestnictwa w religijnych praktykach wielkopostnych i wielkanocnych pozostaje dość stabilny w ostatnich latach, chociaż w stosunku do pomiaru z roku 2006 obserwujemy spadek rozpowszechnienia wszystkich wymienionych praktyk, z wyjątkiem wielkopiątkowego postu. Najwyraźniejszy spadek notujemy w przypadku udziału w rezurekcji – o 20 punktów procentowych w stosunku do 2006 roku.
Nieco mniej niż jedna trzecia respondentów (29 proc.) deklaruje, że zachowuje wszystkie z wymienionych praktyk wielkopostnych i wielkanocnych. Z drugiej strony jedna dziesiąta badanych twierdzi, że nie zachowuje żadnej z nich.
Zróżnicowanie liczby wskazywanych praktyk wielkopostnych i wielkanocnych można tłumaczyć poziomem zaangażowania w praktyki religijne. W dalszej kolejności rolę odgrywają płeć i wiek, a więc zmienne silnie powiązane z aktywnością religijną. Wpływ ma również wielkości miejscowości zamieszkania oraz wykształcenia. Im jest ono niższe, tym więcej zachowywanych praktyk – wynika z badań CBOS.
Zapytano również o przeżywanie Wielkiego Postu i Wielkanocy w rodzinach. Niemal powszechnie praktykowane jest święcenie pokarmów w Wielką Sobotę oraz dzielenie się z najbliższymi święconym jajkiem (po 93 proc.). Niemal podobnie liczny odsetek ankietowanych (90 proc.) deklaruje, że wysyła życzenia świąteczne: za pośrednictwem internetu lub SMS-ów (79 proc.) lub tradycyjnych kartek (40 proc.).
Bardzo szeroko rozpowszechniony jest także domowy wypiek tradycyjnych ciast (78 proc.) oraz święcenie palemki w Niedzielę Palmową (77 proc.). Z danych wynika, że nieco mniej rozpowszechnione są nawiedzenie Grobu Pańskiego (72 proc.), obchodzenie śmigusa-dyngusa (71 proc.) i malowanie pisanek (71 proc.), a także zwyczaj zajączka, czyli obdarowywania dzieci upominkami (62 proc.).
Na podstawie przeprowadzonych badań wyodrębniono trzy modele spędzania świąt wielkanocnych. Pierwszy koncentruje się na wymiarze duchowym, a jego główne składowe to udział w Triduum Paschalnym, rekolekcjach wielkopostnych, nabożeństwie drogi krzyżowej lub gorzkich żalów, przystąpienie do spowiedzi wielkanocnej, posypanie głowy popiołem w Środę Popielcową, udział w rezurekcji, nawiedzenie Grobu Pańskiego, a w nieco mniejszym stopniu także poświęcenie palemek i zachowanie postu w Wielki Piątek.
Drugi model wiąże się z kościelnymi tradycjami wielkanocnymi i obejmuje przede wszystkim poświęcenie pokarmu w Wielką Sobotę, dzielenie się święconym jajkiem, a w mniejszym stopniu poświęcenie palemek i zachowanie postu w Wielki Piątek.
Z koeli trzeci model to tradycje świeckie – malowanie pisanek, lany poniedziałek, pieczenie ciast oraz zajączek.