80 lat temu zmarł Ignacy Paderewski, pianista i kompozytor, współtwórca niepodległej Polski [ARCHIWALNE DŹWIĘKI]

80 lat temu, 29 czerwca 1941 roku, zmarł Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista i kompozytor, polityk, współtwórca niepodległej Polski. Jego działalność w dziedzinie polityki i kultury zapewniła mu miejsce w gronie najwybitniejszych osobowości pierwszej połowy XX wieku.

Artysta działał na międzynarodowym forum dyplomatycznym na rzecz odrodzenia państwa polskiego. Po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych w 1915 roku, zorganizował tam kilkaset spotkań połączonych z koncertami, na których wzywał do udzielania pomocy walczącym o wolność Polakom.

Po I wojnie światowej stanął na czele rządu, a jego gabinet konsekwentnie realizował program obrony granic i współpracy z naszymi sąsiadami. W 1919 roku, jako premier i minister spraw zagranicznych, podpisał w imieniu Polski traktat wersalski. W 1922 wyjechał do USA, gdzie wrócił do koncertowania.

Po wybuchu II wojny światowej Paderewski wszedł w skład władz Polski na uchodźstwie. We wrześniu 1940 roku, mimo podupadającego zdrowia, udał się raz jeszcze do Stanów, by działać na rzecz kraju. Do historii przeszły jego wzruszające słowa, które skierował do rodaków w 1941 roku:

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, Ignacy Paderewski działał w Generalnym Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Szwajcarii. Po wyjeździe w 1915 roku do Stanów Zjednoczonych, zorganizował tam kilkaset spotkań połączonych z koncertami, na których wzywał do udzielania pomocy walczącym o wolność Polakom. Dotarł też do prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona, przedstawiając mu memoriał, mówiący o konieczności odbudowy niepodległego państwa polskiego.

Ignacy Paderewski był emisariuszem sprawy polskiej w Stanach Zjednoczonych – powiedział (2018) historyk profesor Jan Żaryn w rozmowie z Polskim Radiem:

W 2019 roku z okazji rocznicy urodzin Ignacego Paderewskego odbyło się wiele imprez, wśród nich międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona życiu i działalności wielkiego Polaka.

W wydarzeniu uczestniczyło kilkudziesięciu badaczy II Rzeczypospolitej oraz życia wybitnego męża stanu. Historyk, varsaviansta profesor Marian Marek Drozdowski, podkreślił, że zasługi niepodległościowe Ignacego Jana Paderewskiego są dla Polski nie do przecenienia:

Ignacy Jan Paderewski został wychowany w duchu miłości do ojczyzny i poczucia obowiązku wobec rodaków. Walczył o Polskę i wspierał Polaków, wykorzystując swą międzynarodową sławę jako pianista.

Niedługo po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości w listopadzie 1918 roku, Paderewski wrócił do ojczyzny. 25 grudnia przybył do Gdańska na pokładzie brytyjskiego krążownika „Concord”. Następnego dnia przyjechał do Poznania, co wywołało wielką patriotyczną manifestację. Z wielkim entuzjazmem zostało przyjęte jego przemówienie z balkonu hotelu Bazar.

Świadkiem tych wydarzeń był 16-letni wówczas Zygmunt Latoszewski, którego wspomnienia zachowały się w archiwach Polskiego Radia:

W 1919 roku Józef Piłsudski powierzył Ignacemu Paderewskiemu funkcję premiera i szefa dyplomacji. W tym samym roku, jako szef rządu i minister spraw zagranicznych, Paderewski podpisał w imieniu Polski traktat wersalski, kończący I wojnę światową.

Świadkiem tego był profesor Stanisław Stroński. W 1954 roku wspominał w Radiu Wolna Europa moment składania podpisu przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego:

Dwa lata temu (2019) w setną rocznicę podpisania Traktatu Wersalskiego, Archiwum Akt Nowych udostępniło w internecie skany dokumentów polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu z 1919 roku.

Doktor Leszek Zakrzewski z Archiwum Akt Nowych wyjaśniał, że wśród opublikowanych dokumentów znalazły się niezwykle ciekawe archiwalia Ignacego Paderewskiego.

Pełnienie funkcji premiera przez Ignacego Paderewskiego przypadło na trudny okres 20-lecia międzywojennego, pełnego sporów o kształt Rzeczypospolitej. Wiele razy dochodziło do kryzysów politycznych i gabinetowych, których efektem był między innymi przewrót majowy 1926 roku.

Ignacy Paderewski odniósł się do tych wydarzeń we wrześniu 1939r.. Na posiedzeniu emigracyjnej Rady Narodowej w Londynie, krótko podsumował dwie dekady niepodległości Polski:

Jedną z imprez odbywających się w 2019 roku w ramach obchodów 159. rocznicy urodzin współtwórcy niepodległej Polski, był VI Międzynarodowy Festiwal Ignacego Jana Paderewskiego.

Pomysłodawca i dyrektor festiwalu Wiesław Dąbrowski podkreślił, że Paderewski był człowiekiem wielu talentów:

Ignacy Paderewski był charyzmatycznym wirtuozem, budzącym podziw i szacunek wielkich tego świata. Koncertował w najsłynniejszych salach, a jego recitale cieszyły się wielkim zainteresowaniem i uznaniem. W 1937 roku artysta dał koncert w Stanach Zjednoczonych, podczas którego zagrał Poloneza As-dur Fryderyka Chopina:

Ignacy Paderewski był też kompozytorem, napisał między innymi Koncert fortepianowy a-moll, symfonię „Polonia” oraz „Fantazję Polską” na fortepian i orkiestrę. Jego opera „Manru” do dziś jest jedyną polską operą, która została wystawiona na scenie nowojorskiej Metropolitan Opera.

Paderewski został odznaczony Orderem Orła Białego, Orderem Imperium Brytyjskiego i francuskim Krzyżem Wielkim Legii Honorowej.

Zmarł 29 czerwca 1941 roku w Nowym Jorku. Został pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington. Po ponad 50 latach, w 1992 roku, prochy Paderewskiego zostały przywiezione do Polski i złożone w krypcie Archikatedry św. Jana w Warszawie. Pośmiertnie uhonorowano go Orderem Wojennym Virtuti Militari.

24 czerwca 2021r. Sejm uczcił minutą ciszy 80. rocznicę śmierci wielkiego Polaka, wybitnego męża stanu, światowej sławy pianisty i kompozytora.

⬆ Fragment okładki książki „Ignacy Jan Paderewski 1860–1941„, Mariusz Olczak, Warszawa 2018. Fot. IPN