Badania profilaktyczne są jednym z kluczowych elementów dbania o zdrowie. Powinno się je wykonywać regularnie, u wszystkich osób, przy czym ich zakres różni się w zależności od wieku pacjenta. Które badania warto wykonywać po 40 roku życia (u kobiet i mężczyzn), by jak najlepiej kontrolować swoje zdrowie? Z jaką regularnością je robić, aby w porę wychwycić początkowe stadium ewentualnej choroby?
Jakie badania krwi warto zrobić po 40? Morfologia, OB (lub CRP)
Wśród badań profilaktycznych, zalecanych do wykonywania u pacjentów z każdej grupy wiekowej (także u osób po 40 roku życia) można oczywiście wyróżnić morfologię krwi. Jej przeprowadzenie pozwala uwidocznić ewentualne nieprawidłowości w zakresie liczby, kształtu, dojrzałości czy innych parametrów odnoszących się do elementów morfotycznych krwi – w tym krwinek białych (leukocytów), krwinek czerwonych (erytrocytów) czy płytek krwi (trombocytów). Wraz z morfologią zwykle bada się także poziom wskaźników zapalnych – OB (Odczyn Biernackiego) lub CRP (białko C-reaktywne).
Po 40 roku życia morfologię powinno wykonywać się raz w roku – zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet. Jest ona podstawowym elementem profilaktyki u pacjentów w wieku 40+, dla których Ministerstwo Zdrowia przygotowało specjalne pakiety badań. Więcej informacji o programie znajduje się tutaj: https://sklep.alablaboratoria.pl/profilaktyka-40-plus/.
Badania po 40 roku życia w kierunku cukrzycy
Po 40 roku życia zdecydowanie warto poddać się kontrolnemu badaniu poziomu glukozy we krwi. Oznaczenie wykonuje się z krwi żylnej, po pobraniu próbki od pacjenta będącego na czczo (w godzinach porannych). Te okoliczności sprawiają, że bez problemu można połączyć zarówno badanie „cukru” we krwi, jak i morfologię. Dzięki prostemu testowi lekarz interpretujący wyniki i zestawiający je z ogólnym stanem zdrowia pacjenta oraz z dolegającymi mu objawami będzie w stanie stwierdzić, czy konieczne jest wykonanie dalszych badań w kierunku cukrzycy. Warto tutaj dodać, że wraz z wiekiem zarówno kobiety, jak i mężczyźni są coraz bardziej narażeni na zaburzenia gospodarki węglowodanowej organizmu, dlatego badanie glukozy na czczo (przy nieobecności innych wskazań) należy uwzględnić w panelu badań kontrolnych u osób po 40 roku życia co najmniej raz w roku.
Badania dla osób po 40 roku życia – lipidogram
Wraz z wiekiem, oprócz ryzyka rozwoju cukrzycy, rośnie również ryzyko incydentów zakrzepowo-zatorowych (takich jak zawał serca, zakrzepica czy udar mózgu) oraz chorób sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia czy choroby wieńcowej). W związku z tym już od 40 roku życia warto zadbać o profilaktykę, której elementem są oczywiście badania kontrolne – a w tym lipidogram. Jest to panel badań wykonywanych z krwi, oceniających między innymi poziomy takich parametrów, jak: cholesterol całkowity, triglicerydy, cholesterol frakcji LDL oraz HDL. To właśnie nieprawidłowości w zakresie lipidogramu, zestawione z nadwagą czy otyłością, problemami z gospodarką węglowodanową, występowaniem żylaków, nadciśnienia czy rodzinnych obciążeń wymienionymi powyżej chorobami powinny być powodem skierowania pacjenta na dalszą diagnostykę lub wdrożenia leczenia.
Przy braku niepokojących objawów, w celach profilaktycznych, lipidogram u osób po czterdziestce powinno wykonywać się raz w roku.
Badania hormonów tarczycy po 40
Po 40 roku życia powinno się również skontrolować pracę tarczycy. W ramach profilaktyki nadczynności lub niedoczynności tego organu wykonuje się podstawowy pomiar parametru TSH (hormon tyreotropowy, którego nieprawidłowy poziom stanowi podstawę do dalszych kroków diagnostycznych). Badanie to przeprowadza się z krwi, a wraz z nim – przy pojawieniu się wskazań – lekarz może zlecić również wykonanie badania poziomu trójjodotyroniny (fT3) oraz tyroksyny (fT4). Ich wyniki, zestawione z TSH, a w razie potrzeby – także z badaniami obrazowymi tarczycy (USG), zobrazują stan tego narządu i pozwolą zaplanować ewentualne leczenie.
Po 40 roku życia, badanie TSH zaleca się wykonywać raz w roku.
Badania moczu i kału – czy należy je wykonywać po 40 roku życia?
Kontrolne badania moczu oraz kału często są pomijane w rozmowach o profilaktyce różnego rodzaju chorób – oczywiście niesłusznie. Badanie ogólne moczu pozwala skontrolować funkcjonowanie nerek i całego układu moczowego. Dodatkowo umożliwia wykrycie infekcji bezobjawowych, które nie dają symptomów, ale jednocześnie są niebezpieczne dla pacjenta. Co do badania kału, to najbardziej istotne jest badanie na krew utajoną. Jej obecność może świadczyć o nieprawidłowościach niemalże na każdym odcinku układu pokarmowego – w tym zwłaszcza w jelicie cienkim i grubym. To właśnie po 40 roku życia rośnie ryzyko pojawienia się polipów, guzów, nadżerek i innych nieprawidłowości w ścianach jelit, które można skutecznie leczyć (a szanse na całkowite wyleczenie rosną oczywiście w przypadku wczesnego wykrycia zaburzeń).
Zarówno badanie moczu, jak i badanie na krew utajoną w kale po 40 roku życia powinno się wykonywać raz do roku.
Jakie badania po 40? Kobiety i badania ginekologiczno-hormonalne
U kobiet po 40 roku życia konieczne jest oczywiście regularne wykonywanie cytologii, która stanowi podstawowe badanie przesiewowe nie tylko w kierunku raka szyjki macicy, ale również innych nieprawidłowości w obrębie tkanek znajdujących się na tarczy szyjki. Oprócz tego po czterdziestce warto badać poziomy hormonów kobiecych – w tym FSH (hormon folikulotropowy) oraz poziom estradiolu, obrazujących aktywność układu rozrodczego. Wahania tych hormonów, przy specjalistycznej interpretacji, będą pomocne w diagnozie menopauzy lub okresu przedmenopauzalnego.
Cytologię po 40 roku życia powinno się wykonywać u kobiet raz w roku, natomiast badanie FSH i estradiolu – raz na 3 lata (przy braku niepokojących objawów).
Badania 40-latka – PSA, czyli profilaktyka raka prostaty
Jednym z nowotworów, na który najczęściej zapadają mężczyźni, jest rak prostaty. Na szczęście istnieje badanie przesiewowe, którego regularne wykonywanie pozwala wykryć wczesne stadium choroby (co jednocześnie maksymalizuje szanse na szybką diagnostykę oraz na całkowite wyleczenie). Jest to badanie markera przerostu prostaty PSA (Prostate Specific Antigen), wykonywane z próbki krwi żylnej. W zależności od poziomu tego antygenu we krwi, u pacjenta można podejrzewać łagodny przerost stercza lub też rozpoczęcie procesu nowotworowego. Co istotne, badanie ma wysoką wartość przesiewową, z uwagi na swoistość antygenu wyłącznie dla obrazowania zdrowia lub chorób gruczołu krokowego.
Badania PSA powinno być wykonywane w ramach profilaktyki u mężczyzn po 40 roku życia co 3 lata.