To była jedna z najlepiej zorganizowanych organizacji antykomunistycznych w latach 80. XX wieku – mówi prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Karol Nawrocki tak ocenia działalność gorzowskiego Ruchu Młodzieży Niezależnej. Dawno działacze organizacji świętują dziś 40. rocznicę jej powołania.
Prezes IPN zwraca uwagę, że młodzi opozycjoniści odpowiedzieli na początku lat 80. na apel papieża Jana Pawła II, by działać na rzecz wolności kraju.
Z okazji jubileuszu dawni działacze Ruchu Młodzieży Niezależnej zostaną dziś odznaczeni:
W ramach oficjalnej części obchodów 40-lecia RMN przygotowano drugie, rozszerzone wydanie książki pt.: „Chcieliśmy być sobą”. Ta edycja zawiera znacznie więcej wspomnień działaczy gorzowskiej organizacji antykomunistycznej. Mówi Marek Rusakiewicz, działacz ruchu i współautor książki:
– Po wprowadzaniu stanu wojennego w Gorzowie powstała organizacja Młodzieżowy Ruch Oporu, która została rozbita w listopadzie 82 – wspomina Grzegorz Baczyński:
– Byliśmy największą organizacją antykomunistyczną w Gorzowie – wspomina Jarosław Porwich, były działacz RMN:
Sobotnie uroczystości rozpoczną się mszą świętą o godz. 11 w Białym Kościołku, przy którym w latach osiemdziesiątych gromadzili się gorzowscy opozycjoniści:
Posłuchaj audycji dokumentalnej Kamila Hypkiego „Jeden obok drugiego” ze wspomnieniami dawnych działaczy RMN:
Program obchodów:
– godz. 11.00 – Uroczysta Msza święta w intencji Ojczyzny pod przewodnictwem bp dr Pawła Sochy – biskupa seniora Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej
(kościół pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Stanisława Kostki, ul. Plac Staromiejski 1)
– godz. 12.15 – Odsłonięcie tablicy upamiętniającej 40. rocznicę powstania Ruchu Młodzieży Niezależnej z udziałem przedstawicieli władz państwowych i samorządowych
(kościół pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Stanisława Kostki, ul. Plac Staromiejski 1)
– godz. 13.00 – Uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych i medali nadanych
przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, a także wręczenia nagród laureatom konkursu plastyczno-graficznego (uczniom szkół ponadpodstawowych) na projekt muralu o RMN
(Lubuski Urząd Wojewódzki, ul. Jagiellończyka 8)
– godz. 16.00 – Spotkanie okolicznościowe działaczy Ruchu Młodzieży Niezależnej
i zaproszonych gości uświetnione utworami patriotycznymi Kwartetu Pro Forma
Historia RMN:
Ruch Młodzieży Niezależnej powstał w Gorzowie Wielkopolskim w 1983 roku w miejsce rozbitego w 1982 roku – i jako jego kontynuacja – Młodzieżowego Ruchu Oporu. Nazwa została zmieniona dla celów konspiracyjnych celem uniknięcia aresztowań działaczy zatrzymywanych i skazanych wcześniej przez sądy wojskowe z Dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego. MRO i RMN jako organizacje antykomunistyczne, stawiały sobie za cel organizowanie młodzieży do walki – razem ze zdelegalizowanym przez władze PRL Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność” – o swobody demokratyczne i związkowe. Z czasem cele działań RMN zostały zdefiniowane szerzej i zostały określone jako całkowicie niepodległe i suwerenne Państwo Polskie.
Działalność opozycyjna prowadzona była na wielu płaszczyznach.
1. Działalność wydawnicza.
Od 1983 do 1990 roku co dwa tygodnie wydawane było pismo RMN-u „Szaniec”, którego nakład dochodził do 2000 egzemplarzy. ”Szaniec” kolportowany był nie tylko na terenie gorzowskich szkół poprzez funkcjonujące tam sieci kolportażu, gdzie docierał masowo, ale również poprzez struktury gorzowskiej podziemnej „Solidarności” (zakłady pracy) oraz na terenie Poznania, Międzyrzecza, Kostrzyna, Zielonej Góry i Sulęcina. W sumie wydano 124 numery. Pakiety egzemplarzy – dla celów informacyjnych – przekazywane były także do innych miast m.in. Warszawy, Lublina i Szczecina.
W I Liceum Ogólnokształcącym w Gorzowie regularnie wydawane było inne pismo RMN o tytule „SOKÓŁ”. W sumie wydano 31 numerów. Aby zrozumieć znaczenie tego biuletynu szkolnego należy podkreślić, iż tylko trzy szkoły w Polsce były w stanie poszczycić się kilkuletnim stażem w wydawaniu własnego pisma.
2. Działalność informacyjna.
We współdziałaniu ze strukturami Solidarności prowadzona była szeroka działalność w ramach której, na znaczącym miejscu jawi się funkcjonowanie gorzowskiego podziemnego „Radia Solidarność”. Przeważającą cześć grupy radiowej nadającej audycje na częstotliwościach telewizyjnych stanowili członkowie RMN. Podczas kilku lat funkcjonowania nadawano audycje w Gorzowie, miastach województwa gorzowskiego, ale także w Zielonej Górze. Audycje te odbijały się szerokim echem wśród mieszkańców. Działania Służby Bezpieczeństwa mające na celu rozbicie grupy radiowej pozostały do końca bezskuteczne.
Członkowie RMN – zwłaszcza studiujący – podejmowali działalność kurierską na potrzeby gorzowskiego Regionu Solidarności, zapewniając regularny dopływ podziemnych wydawnictw (m.in. prasy i książek) z Warszawy, Krakowa i Poznania do Gorzowa Wielkopolskiego.
W latach 1982-1989 grupy RMN przeprowadziły kilkadziesiąt akcji ulotowych, plakatowych, a także malując na murach napisy o treści antykomunistycznej. W ulotkach informowano o rocznicach patriotycznych, wzywano do oporu, podawano dane o osobach represjonowanych apelując o pomoc ich rodzinom.
3. Działalność edukacyjna.
Przez cały czas funkcjonowania RMN w szeregach młodzieży gorzowskiej prowadzona była – w formie kompletów samokształceniowych – działalność edukacyjna. Przy udziale nauczycieli z Oświaty Niezależnej prowadzono zajęcia
z prawdziwej historii Polski oraz poruszano tematykę społeczną i polityczną. W ramach tej działalności funkcjonowały również trzy niezależne biblioteki z literaturą „drugiego obiegu”, w tym dwie posiadające ponad 300 pozycji książkowych, każda z osobną niezależną siecią kolportażu. Sprowadzano też z innych miast pozycje książkowe wydawane w drugim obiegu, które były rozprowadzane wśród mieszkańców Gorzowa.
4. Akcje o charakterze społecznym.
Duży oddźwięk nie tylko w naszym regionie, ale w całym kraju przyniosła akcja dotycząca planowanego umiejscowienia składowiska odpadów radioaktywnych w bunkrach pod Międzyrzeczem. RMN przyłączył się do – zainicjowanej przez kilku mieszkańców Międzyrzecza – akcji społecznego sprzeciwu i wsparł ją poprzez druk i kolportaż ulotek, zorganizowanie przemarszów oraz akcje informacyjne. Członkowie RMN, mając świadomość zatrzymania ich przez SB, stojąc na dachach przystanków autobusowych czy wiat sklepowych z transparentami, rozrzucali ulotki informacyjne. Akcja w sprawie składowiska odpadów zakończyła się, mimo licznych represji, pełnym sukcesem i stanowi znaczny wkład w działalność i budzenie świadomości społecznej i ekologicznej wśród społeczności lokalnych państwa totalitarnego.
Drugą wielką akcję ekologiczną stanowił sprzeciw przeciwko budowie elektrowni atomowej (typu czarnobylskiego) w Klempiczu – Puszcza Notecka. Nie tylko ewentualny wybuch, ale zwykła eksploatacja zagrażała całemu regionowi. RMN zorganizował wielką akcję informacyjną – ponad 80 tysięcy ulotek, kilkanaście tysięcy publikatorów, liczne plakaty – doprowadziły w rezultacie do zorganizowania wielotysięcznej demonstracji w Gorzowie Wielkopolskim. Efektem tych działań było zaniechanie prowadzenia prac przygotowawczych co – wskutek powstania opóźnień inwestycji razem z rozpoczęciem procesu upadku komunizmu w Polsce – spowodowało faktyczne zatrzymanie tej budowy.
Transparenty z Gorzowa widoczne było podczas licznych demonstracji patriotycznych w całym kraju, a zwłaszcza podczas wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Szczecinie i Gdańsku. Gorzowski RMN z trzema transparentami przez większość czasu prowadził kilkusettysięczną demonstrację solidarności po Mszy św. na Zaspie. Fakt ten odbił się szerokim echem nie tylko w kraju (zdjęcia w prasie podziemnej, filmy realizowane przez stacje zachodnie) oraz spowodował kolejne represje w stosunku do uczestników.
Grupy RMN dwukrotnie zdjęły (umiejscowione w Gorzowie Wlkp.) tablice upamiętniające gen. Bierzarina, kojarzonego jednoznacznie w tamtym okresie z radziecką dominacją i utratą suwerenności przez Polskę. Jedna z tych akcji była bezpośrednią odpowiedzią na zatrzymanie i zniszczenie przez Służbę Bezpieczeństwa tablicy pamiątkowej ufundowanej przez mieszkańców Gorzowa w 30. rocznicę wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 r.
Ostatnią z akcji było zdjęcie z budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR tablicy z brązu oraz usunięcie czerwonej flagi powiewającej nad miastem przez 40 lat. Fakt ten stanowił – jeżeli nie faktyczne to symboliczne – zakończenie trwającej dominacji systemu jednopartyjnego, kierowniczej roli partii komunistycznej podporządkowującej interes narodowy obcemu mocarstwu.
Nie sposób przecenić wpływu gorzowskiego Ruchu Młodzieży Niezależnej na powstawanie innych organizacji tego typu w kraju. Grupy nawet o takiej samej nazwie powstały np. w Lublinie, biorąc swój początek z kontaktów towarzyskich nawiązanych podczas Pielgrzymek na Jasna Górę, gdzie RMN stanowił liczną i dobrze zorganizowaną ekipę.
Działacze RMN byli represjonowani. Podczas przesłuchań młodzież niejednokrotnie była bita i w inny sposób łamana np. groźbami zamordowania czy gwałtu, z przejawami brutalności, która była ewenementem w skali kraju. O skali represji i wywołanego nią echa społecznego niech świadczy fakt bezprecedensowej akcji gorzowskiego duchowieństwa, które wystosowało protest sygnowany przez proboszczów wszystkich parafii odczytany publicznie w kościołach Gorzowa, przedstawiający fakty pobicia i okoliczności represji oraz żądający ich zaniechania. Kilkanaście wyroków więzienia, setki rewizji, dziesiątki zatrzymań na 48 godzin, kilkadziesiąt kar nakładanych przez kolegia d\s wykroczeń, wiele przypadków relegowania ze szkół młodzieży, a także nauczycieli podejrzewanych o sympatie do RMN, dają obraz skali młodzieżowego oporu i wywołanych nim represji w latach 1982- 1989.
Warto też przedstawić porównanie skali prowadzonych przez RMN działań na tle reszty kraju. RMN był jedną z kilku młodzieżowych organizacji mających swoją ciągłość od 1982 roku, niewątpliwie najsilniejszą i o największych dokonaniach. Siłą i aktywnością oddziaływania porównywać go można jedynie do powstałych dopiero po 1985 w ramach nowej fali odżywającego oporu, grup działających na terenie Wrocławia (Międzyszkolny Komitet Oporu) czy powstałej w Warszawie Federacji Młodzieży Walczącej, obejmującej swoim zasięgiem kilka innych miast. Warto również zauważyć, iż porównując siłę i żywotność gorzowskiego RMN, liczbę członków, zasięg kolportażu, ilość i częstotliwość wydawanych biuletynów, skalę i różnorodność przeprowadzonych akcji, dokonania, skalę represji, a także mając na uwadze potencjał miasta 100-tysięcznego, kilkunastokrotnie mniejszego od Warszawy, czy zestawiając z kilkakrotnie większym Wrocławiem, Krakowem, Gdańskiem czy Poznaniem – porównanie to przemawia wybitnie na korzyść Gorzowa. W takich miastach jak Łódź, Szczecin, Toruń, Bydgoszcz, Katowice, czy jak równa potencjałem Zielona Góra, gdzie po 1982 roku nie funkcjonowały opozycyjne organizacje młodzieżowe i praktycznie skala opozycji solidarnościowej była niewspółmierna do tego, co działo się w Gorzowie Wielkopolskim.
Potwierdzeniem słuszności drogi, którą kroczyła młodzież gorzowska skupiona wokół RMN, były niezależne wybory w 1989 roku, w których społeczeństwo odrzuciło model państwa socjalistycznego. RMN aktywnie angażował się w ich przygotowanie, a jego przedstawiciel i wieloletni przewodniczący tej organizacji Marek Rusakiewicz znalazł się na liście kandydatów do Sejmu z ramienia Komitetu Obywatelskiego Solidarność i uzyskał mandat społeczny.
